In ons coalitieakkoord Een nieuwe lente en een nieuw geluid (2018) wordt het begrip Fearless Cities een paar keer genoemd: een coalitie van (Europese) steden waar Amsterdam zich mee verbindt om te onderzoeken wat stedelijke oplossingen kunnen zijn voor internationale problemen. Een internationale ‘municipalistische’ beweging, met de nadruk op lokale democratie, inclusiviteit, met de burger centraal. Inmiddels is er ook een Fearless City Amsterdam programma vanuit de gemeente. Dat heeft in samenwerking met heel veel maatschappelijke initiatieven het online Cities for Change Forum georganiseerd (17-31 mei 2021). Onze wethouders en veel interessante ondernemers en stadmakers deden mee aan sessies. Het is zeker de moeite waard om de bijeenkomsten terug te kijken!
Tegenwicht voor neoliberale politiek
In de beweging van de Fearless Cities staat, zoals de naam het al zegt, de stad centraal. Dit heet ook wel municipalisme. De stad als plek waar lokale, progressieve politiek een tegenwicht biedt voor de mondiale, Europese en landelijke dynamiek, waarin de laatste decennia de neoliberale markt een veel grotere plaats in heeft genomen dan de overheid en waardoor de ongelijkheid tussen arm en rijk, tussen degenen die invloed hebben op deze dynamiek en degenen die dat niet hebben, alleen maar is toegenomen. De stad is het terrein waar deze neoliberale dynamiek juist heel concreet zichtbaar wordt maar de stad is tegelijkertijd een knooppunt van initiatieven, activiteiten, ideeën, veel mogelijkheden zijn voor synergie en verandering.
Internationaal netwerk van steden
Het municipalisme gaat uit van de kracht van de stad, van dat juist de stad een plek is om hedendaagse problemen het hoofd te bieden (zie ook: ‘Municipalisme’ Rutger Groot Wassink, Femke Roosma, De Helling, 21-06-2019). Ook de stad-overstijgende problemen als de klimaatcrisis en groeiende ongelijkheid. De stad is klein genoeg voor het maatwerk dat vereist is om de menselijke maat weer terug te brengen en groot genoeg om initiatieven mogelijk te maken.
Om van elkaar te leren en elkaar te versterken is de Fearless Cities beweging ontstaan, een netwerk van steden die in deze opzichten erg op elkaar lijken. Deze beweging houdt van 5 tot 10 juli een internationaal (online) forum, wat ook de moeite waard is om te bekijken.
Publieke diensten terug in publieke handen
Kern van het municipalisme is het in handen nemen van publieke diensten en publieke goederen. Of weer terug-nemen, deprivatiseren, als het gaat om geprivatiseerde diensten. Dit vanuit het idee dat meer eigenaarschap door burgers, eventueel in samenwerking met overheid en bedrijven, democratischer is, toegankelijker, sociaaleconomisch rechtvaardiger en duurzamer. Vaak is het ook goedkoper, want alle maatschappelijke kosten bij elkaar opgeteld is een samenleving (een stad of land) meestal niet goedkoper uit wanneer een bedrijf een bepaalde dienst levert. Afvalverwerking, zorgkosten, infrastructuur et cetera. nemen bedrijven meestal niet volledig voor hun rekening. De oplossing voor maatschappelijke uitdagingen wordt alsnog gelegd in publieke handen, niet in de markt.
Lokaal verankerde economie
Een alternatief systeem is bijvoorbeeld de ‘commons’. Kort gezegd behelst dit een sociaal systeem van een gemeenschap van mensen die met elkaar het bezit en beheer van een dienst of hulpbron organiseren volgens democratische regels. Dit kunnen stukken grond zijn om samen voedsel te verbouwen, maar ook het gebruik van speciale munten voor een wijkeconomie, of een kennisbank of wijkarchief.
Een ander voorbeeld is Community Wealth Building, een model voor een lokaal verankerde economie waarin de winst van grote bedrijven terugvloeit naar de gemeenschap, en lokaal ondernemerschap wordt gestimuleerd. GroenLinks Amsterdam heeft hiervoor samen met ondernemers en bewoners van Zuidoost een plan geschreven, en ingediend samen met de Amsterdamse coalitiepartijen D66, PvdA en SP.
Feministische economie
Een andere invalshoek biedt de feministische economie. Veel aspecten van de economie waarin vrouwen een cruciale rol spelen, worden in het huidige systeem niet als gelijkwaardig gezien en worden minder meegenomen in de economische analyses, laat staan in het rendement dat hun werk oplevert in een samenleving. Vrouwen doen vaker onbetaald werk en voor veel betaald werk worden ze minder betaald dan mannen. Ze werken gemiddeld vaker in sectoren waar zorg en sociale productie centraal staan: betaalde en onbetaalde zorg, zoals voor kinderen, zieken en ouderen. Wanneer deze aspecten even goed of meer gewaardeerd zouden worden als werk waarin economische groei voorop staat, zou de samenleving anders worden ingericht, bijvoorbeeld met betaalbare kinderopvang en meer ruimte voor mantelzorg.
Inclusief proces
In veel van de thema’s rondom Fearless Cities gaat het niet alleen om wát er bereikt wordt, maar ook zeker om hoé dat bereikt wordt. Belangrijk zijn een inclusief, democratisch proces waarbij ‘bottom-up’ op de voorgrond staat, respectvol voor sociale relaties en voor de relatie met de omgeving.
En dus een lokale benadering, waarbij de menselijke maat centraal staat. Zoals bijvoorbeeld de organisatie van burgers in burgerplatforms en meer zeggenschap geven aan lokale netwerken.
Voorbeelden uit onze stad
Bovenstaande geeft in vogelvlucht een indruk van de principes die leidend kunnen zijn in een Fearless City en wat het in kan houden. Een indruk, want het is een breed veld én het is juist het idee dat elke situatie anders kan worden benaderd, afhankelijk van de mensen en de omstandigheden. Om een beeld te geven van hoe het er in de praktijk uitziet, zullen we de komende tijd een aantal initiatieven uitlichten. Om te inspireren, om van te leren, en als uitnodiging. Om met elkaar in gesprek te blijven en verder te onderzoeken hoe we als stad, en als GroenLinks, deze beweging concreet kunnen ondersteunen en de principes uitdragen. Want wat onverschrokkenheid kunnen we wel gebruiken in deze tijden!
In het volgende deel nemen we een kijkje bij de Stichting HeenenWeer uit stadsdeel Zuid, die deur-tot-deur vervoer organiseert voor minder mobiele mensen in de Pijp.
Wil je meer weten of lezen over Fearless Cities en op de hoogte gehouden worden over nieuwe ontwikkelingen? Mail naar bram@groenlinksamsterdam.nl
