Stagnatie bij het verduurzamen van de gebouwde omgeving dreigt. Klimaatsceptische partijen zijn de lachende derde als we het tempo waarin we van het gas af gaan vertragen, of onze subsidies uitputten uit de wens altijd uitsluitend voor de allerduurzaamste optie te kiezen. Dat zou slecht zijn voor een voortvarende aanpak van de klimaatnoodtoestand, want een goede maatregel nu bespaart meer CO2 dan een perfecte maatregel die we pas over tien jaar nemen.
Hoogtemperatuur warmtenetten
Een onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving leidde tot krantenkoppen dat verduurzamen niet rendabel zou zijn. Dat was koren op de molen van klimaatsceptische partijen als Forum voor Democratie of klimaattreuzelaars als de VVD. Zij grepen dit bericht aan om de noodzaak van snelle verduurzaming van onze woningen nog maar eens ter discussie te stellen. Tegelijkertijd komt er ook uit de hoek van groepen die juist zeer begaan zijn met klimaatontwrichting kritiek op plannen om de stad snel van het aardgas af te halen. Deze koplopers op het gebied van verduurzaming pleiten voor een pas op de plaats met het aardgasvrij maken van buurten met gebruik van hoog- of middentemperatuur warmtenetten, omdat die niet duurzaam genoeg zijn.
Duurzame stroom
Ongetwijfeld is het waar dat méér isoleren en huizen verwarmen met laagtemperatuur warmtenetten en bronnetten duurzamer en toekomstbestendiger is dan een aansluiting op een afvalverbrander of biomassacentrale. Geothermie (aardwarmte), een duurzame warmtebron van hoge temperatuur, is nog een onzekere en dure technologie. Nu elektriciteit snel duurzamer wordt, zal het dus vaak de voorkeur verdienen om huizen te verwarmen met gratis door de zon opgewarmd oppervlaktewater in combinatie met duurzame stroom. Het is niet voor niets dat de gemeenteraad van Amsterdam al in 2017 besloten heeft dat nieuwbouw niet meer mag worden aangesloten op hoog temperatuur warmtenetten.
Subsidie voor verduurzaming
Bij bestaande woningen spelen evenwel ook nog andere afwegingen een rol. Oude, kleinere woningen in één keer zo goed verbouwen dat ze geschikt zijn voor laagtemperatuur warmte is een kostbare aangelegenheid. En dat aspect van de kosten is wél zeer relevant. Niet omdat het, zoals Forum voor Democratie vindt, zonde zou zijn om geld uit te geven aan het bestrijden van verdere klimaatontwrichting. Maar om de eenvoudige reden dat onze middelen schaars zijn. Amsterdam trekt veel geld uit om de verduurzaming te subsidiëren, zodat lage en middeninkomens niet voor de kosten hoeven opdraaien. Maar de pot met geld is wel eindig, en als die kosten hoog oplopen kunnen we veel minder huizen verduurzamen, en in een veel lager tempo.
Circulaire economie
Tegelijkertijd hebben we op dit moment nog restwarmte over. Op langere termijn werken we aan een circulaire economie waarin we helemaal geen afval meer verbranden, maar voor het zo ver is duurt het nog wel even. Door die nu nog beschikbare restwarmte te gebruiken voor woningen die nog niet goed genoeg te isoleren zijn, kunnen we per direct veel CO2 besparen. En haast is geboden; een goede maatregel nu bespaart meer CO2 dan een perfecte maatregel die we pas over tien jaar nemen. Op termijn kan de temperatuur omlaag en kunnen duurzame bronnen aangesloten worden.
Isoleren
De zorgen over een onwenselijke afhankelijkheid van bedrijven en warmtebronnen die uiteindelijk niet duurzaam genoeg zijn, zijn terecht. Maar die kunnen we ook op een andere manier wegnemen. De warmtenetten moeten zo worden aangelegd dat ze geschikt zijn om de temperatuur erin zo snel mogelijk omlaag te brengen. Contracten met bedrijven als Vattenfall moeten zo worden opgesteld dat je er weer vanaf kan als zij er niet in slagen hun warmte te verduurzamen. Met corporaties moeten afspraken gemaakt worden dat ze hun woningen zo snel mogelijk goed genoeg isoleren om geschikt te zijn voor laagtemperatuur bronnen. In wijken waar echt duurzame opties goed mogelijk zijn moeten die de voorkeur krijgen, ook als dat iets meer kost. Als lokale bewoners of energiecoöperaties zelf willen proberen hun buurt duurzaam te verwarmen, moeten ze de kans krijgen dat te doen en daarbij ruimhartig worden ondersteund.
We moeten, kortom, het ene doen en het andere niet laten. Tegelijkertijd blijven innoveren én tempo maken met het aardgasvrij maken van onze woningen. Dat niet doen miskent de urgentie van de klimaatcrisis. “Het beste is de doodsvijand van het goede’, schreef Montesquieu. We mogen het duurzaamste niet de vijand van het duurzame laten worden.
