Waarom is opvang nodig en welke opvang biedt Amsterdam?

Amsterdam vangt veel mensen op en dat is terecht. Wat GroenLinks betreft zou niemand op straat moeten slapen. Helaas zorgen verschillende crises en slecht beleid - de wooncrisis, het inkomensbeleid van de overheid en te strenge asielprocedures - ervoor dat mensen dak- of thuisloos raken. Daarom moet er tegelijkertijd gewerkt worden aan het vinden van oplossingen van die crises én moet er opvang en huisvesting geboden worden aan  de mensen  die dit nodig hebben.

Amsterdam vangt, net als andere steden, mensen op in de maatschappelijke opvang en beschermd wonen (MO/BW). Er is naast de MO/BW ook opvang voor zogenaamd ‘niet-rechthebbenden’. Zij vallen niet binnen de wettelijke verplichting van aan wie gemeenten opvang moeten bieden, doordat zij geen (regio)binding hebben met de stad, zogenaamd ‘zelfredzaam’ zijn of geen Nederlands staatsburger zijn. Dit gaat dan bijvoorbeeld om de plekken voor ‘economisch daklozen’ in de passantenpensions, opvang voor kwetsbare EU-burgers en de opvang in hotels tijdens de COVID-lockdowns. 

Een andere groep die eigenlijk nergens recht op heeft, is de groep mensen zonder papieren. Hiervoor hebben we in Amsterdam de opvang voor ongedocumenteerden, waar op dit moment 500 mensen worden opgevangen, mede dankzij de inzet van GroenLinks. 

Daarnaast heeft Amsterdam sinds vorig jaar de permanente winteropvang uitgebreid naar opvang het hele jaar door. Daarom zijn er 104 plekken gekomen voor 365 dagen per jaar, 24 uur per dag, waar kwetsbare mensen zonder binding met de stad opvang krijgen, inclusief zorg én begeleiding.  En er zijn 100 plekken voor mensen zonder binding gedurende de wintermaanden (van 1 december tot 1 april) gerealiseerd. Hiermee biedt Amsterdam veruit de meeste opvang aan dakloze mensen zonder binding van alle gemeenten in Nederland. Als laatste bestaat er de winterkouderegeling die in samenwerking met de G4-steden ingaat als het heel erg koud wordt of noodweer is; dan kan iedereen binnen slapen.  Zo heeft de gemeente onlangs aangekondigd dat eind november de opvang voor iedereen open gaat vanwege de verwachte koude weersomstandigheden. 

Tijdens de COVID-lockdowns werd iedereen opgevangen met financiering vanuit het Rijk. GroenLinks zal de eerste zijn die erop aandringt dat deze opvang weer opent indien er sprake is van verdere maatregelen en lockdowns.

Hoe zit het met de opvang in de wintermaanden?

Uiteraard zijn wij voor goede opvang en daar strijden we dan ook al jaren voor. Dat er überhaupt opvang is voor mensen die nergens anders terecht kunnen (en geen binding hebben met Amsterdam) is dankzij de eerdere inzet van GroenLinks. Op aandringen van GroenLinks kwam er permanente winteropvang in 2014 - een sobere opvang voor de nacht tijdens de wintermaanden. Daarvoor was er enkel nachtopvang tijdens de vrieskou. In deze collegeperiode hebben we ervoor gezorgd dat de plekken vanuit die brede winteropvang beter zijn geworden. We wilden kwetsbare, zieke mensen na de winter niet weer de straat op sturen. Daarom hebben we er voor gekozen om voor 104 mensen het hele jaar door, 24 uur per dag, opvang te realiseren, met zorg én begeleiding om uit dakloosheid te raken. 

Tegelijkertijd wilden we ook nog extra plekken tijdens de wintermaanden bieden. Daarom hebben we in 2020 2 miljoen euro uitgetrokken voor 100 extra 24-uursplekken tijdens de winter. Hiermee biedt Amsterdam veruit het meeste opvang voor dakloze mensen zonder binding met de stad, van alle grote steden. Uiteraard zouden we nóg meer plekken willen bieden, in de winter, maar het liefst het hele jaar door. Maar Amsterdam kan het niet alleen. We vinden het heel belangrijk dat andere steden ook opvang regelen voor dakloze mensen die nergens recht op hebben en we lobbyen hier ook voor richting Den Haag zoals je in dit artikel kunt lezen. En staat er in ons verkiezingsprogramma dat we een volgende keer óok weer een brede winteropvang hebben

GroenLinks vindt het belangrijk dat Amsterdam een stad is met humaan en solidair beleid voor dak- en thuisloze mensen, en vindt het belangrijk dat andere steden die verantwoordelijkheid ook nemen. Helaas is Amsterdam vrijwel de enige stad die deze specifieke groep opvang biedt, omdat het niet wettelijk verplicht is. Den Haag is deze winter één van de weinige steden naast Amsterdam die een opvang opende voor ‘niet-rechthebbenden’. Als meer steden in Nederland dit doen, kunnen we er samen voor zorgen dat mensen in de winter, en het liefst ook daarbuiten, een plek hebben om te verblijven ongeacht hun zogenaamde status als ‘niet-rechthebbend’. 

Wat doen andere steden?

Amsterdam loopt dankzij de inzet van  GroenLinks in het gemeentebestuur, voorop in de opvang van mensen die volgens de wet nergens recht op hebben. Dat doen we met de opvang voor ongedocumenteerde mensen, met de 104 24-uursplekken voor kwetsbare daklozen die het hele jaar door open zijn, met de 100 plekken die we hebben gecreëerd voor daklozen zonder binding in de winter en met de plekken voor economisch daklozen. Den Haag heeft aangekondigd dat zij deze winter voor het eerst winteropvang gaat bieden, zij het een beperkt aantal plekken. Daar is GroenLinks Amsterdam heel blij mee en we juichen het toe dat alle steden in Nederland tijdens de winter hun deuren openen voor mensen die anders nergens recht op hebben. Andere G4 steden hebben op dit moment veelal alleen de winterkouderegeling - opvang als het écht te koud wordt. Bovendien bieden zij veel minder plekken, ook tijdens de winterkouderegeling. Ook deze steden lopen tegen de grenzen aan van wat ze kunnen, daarom werken GroenLinks-raadsleden in deze steden samen om er bij Den Haag op aan te dringen dat er meer geld nodig is. 
 

Wat gebeurt er landelijk en wat is onze lobby?

GroenLinks Amsterdam maakt zich zorgen over het feit dat Amsterdam bijna de enige stad is die iets voor  dak- en thuisloze mensen zonder binding regelt, het feit dat goede landelijke wetgeving en financiering nog altijd ontbreekt, terwijl meerdere steden kampen met  de problematiek van mensen die geen  dak boven hun hoofd hebben, en geen recht op opvang. Daarom schreef fractievertegenwoordiger Marijn van der List samen met raadsleden uit de andere G4-steden en kamerlid Lisa Westerveld een opiniestuk in Trouw, waarin zij het Rijk oproepen om steden te helpen bij de opvang van mensen die wettelijk nergens recht op hebben, maar wel op straat moeten slapen. 

GroenLinks Amsterdam wacht met smart op een actieplan voor de opvang van zogenaamde niet-rechthebbenden vanuit het Rijk, dat is aangekondigd door de wethouder. De wethouder heeft aangegeven dat het in december 2021 af zal zijn, maar gaf helaas ook al aan dat het voor Amsterdam niet veel zal betekenen. Het zal hoogstwaarschijnlijk vooral wat betekenen voor wat andere steden in het land aan opvang gaan bieden in navolging van wat Amsterdam al doet. Dit kan hopelijk wel betekenen dat mensen in andere steden een plek kunnen vinden, die in Amsterdam op de wachtlijst staan. 

Wat wil GroenLinks Amsterdam?

GroenLinks Amsterdam wil humane opvang voor iedereen: geen mens op straat. We willen zowel een uitbreiding van de extra opvang die we nu 365 dagen hebben als ook een uitbreiding van de brede winteropvang, omdat we denken dat die laagdrempelige opvang - zeker tijdens de koude wintermaanden - nog steeds hard nodig is, zolang andere steden en regio’s hun verantwoordelijkheid niet nemen. GroenLinks Amsterdam is blij dat er afgelopen collegeperiode, door onze deelname in het college, stappen gezet zijn voor méér en betere opvang voor dak- en thuisloze mensen. Maar het is niet genoeg. Helaas is de realiteit dat wat wij als Amsterdam kunnen doen begrensd is door waar het Rijk ons financieel in ondersteunt. 

Deze winter zal duidelijk worden of er meer opvang nodig is. GroenLinks heeft de wethouder gevraagd dit strak in de gaten te houden, zodat we meteen kunnen inspringen als het niet goed gaat. We hebben deze periode telkens aandacht gevraagd voor meer en betere opvang, via moties, amendementen en initiatiefvoorstellen, en zullen dat blijven doen.

En nu?

Wij zullen er bij de wethouder op aandringen om heel scherp in kaart te brengen  wat zij en de organisaties in de stad zien deze winter en we vragen haar om in te grijpen als dat uit de hand dreigt te lopen. We moeten voorkomen dat we in een stad leven waar mensen noodgedwongen op straat slapen. En wij blijven vragen naar het haast maken met het Actieplan vanuit het Rijk en hopen dat dit toch óók iets kan betekenen voor Amsterdam - zij het door ons financieel meer te ondersteunen bij wat we doen, zij het door meer plaats en ruimte te maken voor dit soort opvang in andere steden.