Voor een sociale huurwoning moet je in onze stad gemiddeld 13 jaar en 10 maanden wachten. Voor een plek in de maatschappelijke opvang is die wachttijd 1,5 tot 2 jaar. Dit is hoger dan waar dan ook in Nederland. Op dit moment gaat dat om zo’n 2000 mensen. Het is goed om ons te realiseren dat dit betekent dat iemand van wie is vastgesteld dat die ‘niet zelfredzaam’ is (wat betekent dat iemand complexe meervoudige problematiek zoals schulden, verslaving et cetera heeft) nog 1,5 tot 2 jaar moet wachten voordat die wordt geholpen. Ook als het aan het begin van die wachttijd nog wel uit te houden is en iemand zogenaamd als ‘zelfredzaam’ wordt bestempeld, verslechtert iemands situatie op straat natuurlijk heel snel en is iemand snel genoeg ook ‘niet-zelfredzaam’. En ondanks dat we als Amsterdam, mede dankzij de inzet van GroenLinks, alleen maar meer zijn gaan doen de afgelopen jaren, houdt de problematiek aan. De oorzaken liggen niet alleen bij problemen op het gebied van zorg, maar juist ook bij de manier waarop de arbeidsmarkt is ingericht, hoe van wonen een markt is gemaakt door decennialang rechts beleid, asielprocedures die bikkelhard zijn en een ongekende hardheid waarmee burgers juist door een overheid die hen moet beschermen in de problemen komt.
Onlangs werd tijdens een conferentie in Portugal door alle EU lidstaten toegezegd om tegen 2030 een einde te maken aan dakloosheid. GroenLinks Europarlementariër Kim van Sparrentak sprak tijdens deze conferentie namens het Europees Parlement en is er blij mee: “Hiermee wordt geluisterd naar de eis van het Europees Parlement om samen te werken rond het bestrijden van dakloosheid en om ons als Europa te verenigen om tot dit ambitieuze doel te komen’’. In een artikel in het European Green Journal wordt geschetst hoe verschillende steden in Europa waar Groene partijen besturen te maken hebben met dakloosheid en welke actie zij ondernemen tot oplossingen. Ook Amsterdam komt hierin naar voren, waarbij fractievertegenwoordiger Marijn van der List vooral ook aangeeft dat hoeveel we op lokaal niveau ook doen we niet opgewassen zijn tegen de grootte van het probleem en de mate waarin Nederland en misschien Europa hierbij nodig is.
Dit kunnen we als Amsterdam niet alleen
Het plan ‘Een nieuw start - samen op weg naar perspectief’ kent vier speerpunten: 1) vroegsignalering en vroeginterventie, 2) het vergroten van het aanbod woonoplossingen, 3) goede ondersteuning op maat en 4) een duurzaam maatschappelijk herstel. Het inzetten op preventie en het voorkomen van dakloosheid is natuurlijk heel erg belangrijk en voorkomt dat mensen in een langdurig, zwaar en kostbaar traject terecht komen. Daarnaast zoekt Amsterdam naar al dan niet tijdelijke oplossingen voor mensen zonder dak boven hun hoofd en blijven we zoveel mogelijk inzetten op ‘housing first’.
Daarbij is maatwerk en de inzet van ervaringsdeskundigheid dus belangrijk. En wordt er ook gekeken hoe er in combinatie met gemeentes om ons heen en via een integrale aanpak vanuit de directies Zorg, GGD, Wonen en Werk, Participatie en Inkomen naar duurzame oplossingen gezocht kan worden voor mensen. Ook is het plan tot stand gekomen in samenwerking met allerlei organisaties en mensen in de stad met grote kennis van het probleem van dakloosheid. Daarom vanuit GroenLinks ook veel erkenning voor de inzet vanuit zowel het college als deze organisaties.
Landelijke regie op stedelijke problemen
Het is een mooi begin, maar dan moet er wel heel wat gebeuren, en niet alleen door Amsterdam. GroenLinks vindt het heel goed dat de wethouder, samen met de wethouder Wonen, en met woningcorporaties en zorgorganisaties, aan de bel trekt in Den Haag. De kostendelersnorm en verhuurdersheffing moeten zo snel mogelijk worden afgeschaft en er moet landelijke regie komen op de grote problemen waar steden mee te maken hebben. Maar ook de positie van zogenaamd ‘niet-rechthebbenden’ is zorgelijk en hiervoor is ook regie nodig uit Den Haag. Tijdens de coronacrisis is gebleken dat iedereen opvang bieden, in beeld brengen en extra ondersteuning geven, wel kan.
Eerder riepen wij hier al toe op via een opiniestuk in Trouw samen met ons Kamerlid Lisa Westerveld en drie raadsleden uit de steden Utrecht, Den Haag en Rotterdam waarin we pleiten voor de verbreding van de maatschappelijke opvang voor groepen die hier nu geen toegang toe hebben. En de financiële middelen die hiervoor nodig zijn vanuit het Rijk.
‘Een nieuwe start - samen op weg naar perspectief’
De groep dak- en thuisloze mensen is heel divers. Zoals het plan beschrijft gaat het om mensen met zware psychische problematiek, dakloze gezinnen die helaas toenemen in omvang, maar ook mensen die geen zorgvraag hebben, maar vooral om economische redenen dakloos zijn geraakt.
Bij de bespreking en het vaststellen van deze aanpak in de raad, waren er voor GroenLinks een aantal dingen waar wij ons grote zorgen over maken en waar wij extra aandacht voor willen. Dit gaat met name over de nieuwe rol van de Buurtteams bij de ondersteuning van dak- en thuisloze mensen, de borging van duurzame onafhankelijke cliëntondersteuning, wat wij kunnen betekenen voor zogenaamd ‘niet-rechthebbenden’ en het gebrek aan voldoende structurele financiering voor alles wat wij denken dat nodig is om deze crisis tegen te gaan.
De Buurtteams en onafhankelijke cliëntondersteuning
Sinds 1 april kent Amsterdam een nieuwe structuur in het sociaal domein en zijn de Buurtteams van start gegaan. De Buurtteams zijn er in elke buurt in onze stad en hier kunnen Amsterdammers terecht voor al hun vragen op verschillende leefgebieden: van inkomen en schulden tot vragen over dagbesteding of de wens tot meer sociale contacten. De Buurtteams gaan ook een rol spelen bij vragen over dakloosheid, waarbij zij mensen met problemen van (dreigende) dakloosheid toe moeten leiden naar de juiste zorg of begeleiding. Voor sommige vragen zullen de Buurtteams hier zelf alleen een rol hebben, voor andere vragen verwijzen zij door.
In gesprekken met buurtteams horen we nu al dat het aantal vragen dat gaat over (dreigende) dakloosheid enorm is. En dat ook zij geen oplossing hebben voor het grote woningtekort in onze stad. We hebben de wethouder gevraagd om goed in de gaten houden hoe de ondersteuning vanuit de Buurtteams verloopt, en om ook in de gaten te houden wanneer het overloopt. Zijn de Buurtteams, zeker in deze opstartfase, wel voldoende geëquipeerd om hulp te bieden aan mensen met soms zeer complexe problematiek.
Daarbij is onafhankelijke cliëntondersteuning een grote sleutel en deze krijgen dan ook een prominente plek in het plan. Organisaties die hun krachten gebundeld hebben in de Straatalliantie hebben de afgelopen jaren gewerkt aan een visie op hoe volgens hen onafhankelijke cliëntondersteuning vorm zou moeten krijgen in Amsterdam. Een van de resultaten hiervan is een Daklozenkantoor waar mensen terecht kunnen voor die onafhankelijke cliëntondersteuning, maar waar mensen bijvoorbeeld ook gebruik kunnen maken van een computer. De Straatalliantie maakt zich zorgen dat er met de financiële middelen die er nu zijn, dit niet goed geborgd gaat worden. We hebben daarom een motie ingediend om samen met de organisaties verenigd in de Straatalliantie een verkenning uit te voeren om te kijken hoe het stedelijk aanbod van onafhankelijke cliëntondersteuning, belangenbehartiging van dak- en thuislozen en drugsgebruikers en briefadressen zo goed mogelijk uitvoering kan krijgen en de lessen van deze verkenning meegenomen kunnen worden bij de vormgeving van het daklozenkantoor.
Tot slot
GroenLinks is blij dat we met dit plan, dat zich zowel richt op wat er in Amsterdam moet gebeuren, maar ook inzet op een stevige lobby richting Den Haag. We blijven de partijen in de raad, inclusief onszelf, oproepen om juist tijdens de formatie die nu speelt hun landelijke partijen op het hart te drukken dat dit een grote crisis is die volledige aandacht, inclusief financiële middelen, verdient. We mogen dit niet accepteren.
