De afgelopen jaren bezocht ik menig kunst- en cultuurdebat. Zaaltje, gespreksleider, stellingen, een paar opgetrommelde politici, zwaargewichten uit 'de sector' en vaak ook de categorie ‘jonge kunstenaar’. Discussiëren maar. Over bezuinigingen, de waarde van kunst (met economische cijfers graag) en het imago van de kunsten.

Blog Lene Grooten

Heel vaak stond ik, en vele anderen want die sprak ik veelvuldig, na afloop met buikpijn bij de borrel. Buikpijn door de toon van het debat, door onwetendheid van politici die soms vooral op pure desinteresse lijkt en door een machteloos gevoel. Veel debatten eindigden in holle frasen ‘de sector moet meer samenwerken’ of ‘de sector is veerkrachtig’ of ‘waarom hebben we geen goeie lobbyist?’. Tsja.

Het gesprek over wat goed kunst- en cultuurbeleid eigenlijk is, blijkt een gesprek dat snel in extremen vervalt. De Halbe Zijlstra-retoriek heeft daarbij veel kwaads gedaan: de kunstwereld werd weggezet als een van handophoudende subisdieslurpers. Dat heeft de afgelopen jaren veel mensen terecht gekwetst. Ik ken geen beroepsgroep waar mensen zo hard werken voor zo weinig geld als kunstenaars. Een jonge kunstenaar zei laatst tegen me: ‘Als het moet doet ik het voor niks, want ik moet maken’. Dat lijkt me overigens onverstandig. Als de kunstenaar zichzelf al niet op waarde schat - en ja ook financiële waarde in tijd en geld - dan zullen politiek en afnemers dat al helemaal niet doen.

De enige manier waarop we uit dit eeuwig vastzittende debat – waarin politiek en kunstenveld tegenover elkaar lijken te staan - kunnen komen, is door met nieuwe ogen en vrij te kijken naar de kunst van de toekomst. Nieuwe tijden vragen om nieuwe antwoorden. Dus terug naar de basis: durven loskomen van het denken in bestaande instellingen, structuren en systemen. Op zoek naar nieuwe vormen, nieuwe wegen. Wat verwacht de politiek van de kunstenaar en wat verwacht die kunstenaar van de politiek en hoe kunnen we samenwerken aan een sterkere kunstwereld die een groot maatschappelijk draagvlak heeft? Op welke manier kan dit gesprek breder worden getrokken dan een geïsoleerde discussie over de waarde van kunst? Is het denkbaar deze waarde in een bredere context te zien, bijvoorbeeld parallel aan hoe er naar zorg wordt gekeken in onze maatschappij? Op welke manier voeren we in Nederland dit gesprek over wat van waarde is en hoe bevechten we die waarden? En hoe kunnen we de mensen die van kunst genieten betrekken in dit gesprek zodat we het  maken van kunstbeleid niet enkel aan politici alleen overlaten?

Kunst van de toekomst

Dat nieuwe gesprek met open blik vergt scherpe vragen, zo bleek twee weken geleden toen ik een huiskamerbijeenkomst organiseerde met als thema: ‘kunst van de toekomst’. Centraal stond de vraag: hoe kunnen kunstenaar en politiek elkaar (beter) vinden, op welke manier kan een nieuwe manier van naar elkaar kijken ontstaan en wat kan de kunst voor de politiek doen en andersom? Duidelijk werd dat de pijn van de bezuinigingen op veel plekken juist nu keihard doordringt. Het Parool kopte op zaterdag 22 februari jl. ‘De kunst in Amsterdam lijdt honger’. Ruim een jaar na de ingekrompen kunstenplanperiode zie je bij veel instellingen nu de klappen vallen. De ‘alternatieve’ geldstromen blijken moeilijker te vinden dan (door de overheid) gedacht, in crisistijd is sponsorwerving moeilijk en zeker als je met z’n tegelijk komt, en het publiek is nou ook niet echt gestimuleerd van kunst te houden door de populistische retoriek van de laatste jaren. Voor jonge kunstenaars is het ontzettend lastig voet aan de grond te krijgen.

Het zijn en blijven dus zware tijden en we moeten oppassen dat er niet nog meer verloren gaat de komende jaren. Maar hoe? In mijn ogen begint het met de toon waarop de politiek over, maar vooral ook met de kunstsector praat. Politici die kunst en cultuur promoten kunnen wezenlijk bijdragen aan een nieuw elan. Als gemeenten zich sterk voor maken voor hun kunst en cultuur, geven zij hiermee ook een geluid naar de landelijke overheid én naar hun inwoners af. Daarnaast is het van groot belang dat er niet extra bezuinigd zal worden in Amsterdam. Dat kan ook echt niet, er zijn al genoeg clubs omgevallen. Ik ben daarom blij met het voorstel van mijn partijgenoot Evelien van Roemburg die een plan heeft ingediend voor een cultureel noodfonds om de komende jaren faillissementen zoveel mogelijk te vermijden. Daarnaast moeten we in Amsterdam zorgen voor de nieuwe generatie kunstenaars: zij zijn de toekomst en mogen niet buiten de boot vallen omdat grotere instellingen –die makkelijker eigen inkomsten kunnen verwerven- vanzelfsprekender bovenaan de lijstjes staan. Gelukkig pakken veel grotere instellingen zelf deze handschoen op door jonge mensen een plek te geven in de organisatie of in projecten.

Wat mij betreft kunnen we ook de subsidiesystematiek opnieuw tegen het licht houden, ik zou wel eens willen uitrekenen hoeveel geld het papierwerk voor aanvragen en afrekenen kost. Zowel aan de kant van de kunstenaar als van de gemeente. Kan dat niet anders? En kunnen we de inwoners van Amsterdam ook een stem geven in de kunstraad? Zodat kunst meer collectief bezit wordt?

Niet alles draait om geld: de gemeente kan ook op andere manieren zorgen voor de kunst. Honderden vierkante meters kantoorruimte leeg? Geef ze aan jonge kunstenaars om een tijd te kunnen werken. En kan de gemeente het Amsterdamse bedrijfsleven of zich nieuw vestigende bedrijven stimuleren om kunst en cultuur te sponsoren, omdat mede door die kunst en cultuur Amsterdam de bruisende stad is die het is waar mensen zo graag willen wonen en werken? Volgens mij kunnen er prachtige verbanden tussen bedrijven en kunstenaars ontstaan die op veel meer gestoeld zijn dan alleen een financiële relatie.

Het wordt de kunst om de komende tijd door alles heen een nieuwe toekomst te zien. Om als politiek en kunstenaars opnieuw aan de tekentafel te gaan. Ik gun Amsterdam dit wezenlijke gesprek over kunstbeleid. Een gesprek met warmbloedige politici en kunstenaars, zonder buikpijn.

Lene Grooten is kandidaat raadslid voor GroenLinks in Amsterdam, fractievoorzitter in Noord-Holland en werkt in de kunst- en cultuursector.

Aankomende debatten waar Lene Grooten aan deelneemt: