Voor middernacht besteld, morgen in huis. De bezorgeconomie is niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Vaak met de belofte van gratis bezorging. Maar gratis bezorgen bestaat helemaal niet. Achter die ene klik, thuis vanaf de bank, gaat een hele wereld schuil. Iemand betaalt de prijs, en op dit moment is dat niet degene die pakketjes bestelt.
Wie betaalt die prijs dan wel? Om kosten te besparen bezuinigen de bezorgbedrijven op de enige factor waar nog op te bezuinigen valt: arbeid. Waar de grote platforms en bedrijven gouden tijden beleven door ons toegenomen bestelbedrag, zijn het de bezorgers die het zware werk doen.
De recente documentaireserie Bezorgd van omroep Human brengt confronterend in beeld hoe de dagelijkse realiteit van de pakketbezorger eruitziet. “Het is een race to the bottom die maatschappelijk niet te verantwoorden is,” zo zei de lector stadslogistiek Walther Ploos van Amstel zelf vorig jaar nog tegen de Volkskrant. Daarom verbaasde het mij te lezen dat diezelfde Ploos van Amstel onlangs een vurig pleidooi tegen het beteugelen van deze sector hield (Het Parool, 25 november).
Winkels hebben wel degelijk te lijden onder de groeiende bezorgeconomie. Alleen al in het centrum is winkelleegstand in de afgelopen twee jaar verdrievoudigd. Het zijn juist lokale kleine winkels die ook een belangrijke sociale functie hebben in de wijk. Als we ons alleen maar laten leiden door gemak en efficiëntie op de korte termijn zijn dadelijk alle gezellige, aantrekkelijke winkels in de buurt vervangen door darkstores en afgeplakte ramen.
Eerlijke arbeidsomstandigheden
Wat is ervoor nodig om de bezorgeconomie weer eerlijk, duurzaam en rechtvaardig te maken? Landelijk moet de politiek werk maken van eerlijke arbeidsomstandigheden en het aanpakken van schijnzelfstandigheid om de bestaanszekerheid van pakketbezorgers te verbeteren. Prikkels om de grote bezorgstromen van het bedrijfsleven en de horeca aan te pakken zijn ook zeker nodig. Daar kan de gemeente een rol in spelen door bevoorrading met bijvoorbeeld kleine elektrische voertuigen te stimuleren. Of waarom niet samen met bezorgers een eigen stadslogistieke coöperatie opzetten, waar medewerkers en lokale winkels zelf eigenaar van zijn?
Daarnaast laat onderzoek zien dat bundeling van pakketjes op wijkniveau tot minder bestelvoertuigen in woonwijken en binnensteden kan leiden. Een bezorgbelasting die alleen geldt voor bezorgen aan huis kan dat versterken: het stimuleert het ophalen van pakketjes bij lokale hubs. Met als gunstig bijeffect minder busjes op de stoep, minder verkeersbewegingen en dus meer verkeersveiligheid.
Ons bestelgedrag draagt bij aan de uitbuiting van bezorgers en de toenemende winkelleegstand in de stad. Zolang de prijs van pakketbezorging niet betaald wordt, verandert dat gedrag niet. Een bezorgtaks is daarvoor niet de heilige graal, maar kan zeker bijdragen aan ons bewustzijn. Al is het maar om te zorgen dat we drie keer nadenken voordat we te gemakkelijk op die bestelknop klikken. Want gratis bezorgen bestaat niet.