In Amsterdam hebben zich al meer dan 4700 slachtoffers gemeld, en de gemeente had pas echt door hoe ernstig het toeslagenschandaal was toen het landelijk nieuws werd. Dit betekent dat de gemeente de signalen beter moeten leren herkennen en de manieren waarop burgers hierbij door Amsterdam ondersteunt worden moeten verbeteren. Niet alleen in de toekomst, maar ook met terugwerkende kracht door slachtoffers van het verleden en het heden. Het is onacceptabel dat slachtoffers nergens naartoe kunnen, terwijl ze worden vermorzeld door bikkelhard overheidsbeleid. Daarom heeft GroenLinks een motie ingediend om te kunnen leren van het toeslagenschandaal en de gemeentelijke dienstverlening aan (kwetsbare) Amsterdammers kunnen verbeteren.
Ongekend onrecht
Half november besprak de gemeenteraad de gemeentelijke ondersteuning bij de hersteloperatie van het toeslagenschandaal. Deze operatie bestaat uit het ondersteunen van slachtoffers op vijf leefdomeinen (schuldhulpverlening, wonen, zorg, gezin en werk). Dit wordt in Amsterdam door speciale teams binnen de Buurtteams gedaan, de zogeheten Vroeg Eropaf Teams. Het gaat hierbij om het organiseren van maatwerk of voorrang met de mogelijkheid om van regels af te wijken waar dat nodig is. Dit kan in grote dingen zitten, met name ook in de rol als publieke schuldeiser, maar ook in kleine dingen zoals alleen al het feit dat er een direct nummer is waar mensen naartoe kunnen bellen en dat je het te horen krijgt als er iets gedaan is. Na jarenlang contact met de Belastingdienst is dat al een verademing.
Slachtoffers zitten in de ellende
We vonden het als GroenLinks allereerst belangrijk dat we in de raad stilstaan bij het feit dat er zo veel mensen tot op de dag van vandaag in de problemen, stress, ellende en crisis zitten door toedoen van een overheid die hen niet alleen niet kon beschermen, maar vaak actief in deze problemen bracht. De slachtoffers werden door weinigen geloofd, vaak ook niet door hun eigen omgeving. Ook de gemeente heeft hen hierin ook niet kunnen beschermen, bijvoorbeeld door signalen te herkennen. En dat doet pijn.
Al meer dan 4700 Amsterdamse slachtoffers hebben zich gemeld. De gemeente had hier geen idee van totdat het landelijk nieuws werd. De gesprekken die wij voerden met slachtoffers, hulpverleners en andere organisaties lieten ons niet onberoerd. Huisuitzettingen en dakloosheid, kinderen die uit huis zijn geplaatst, het verlies van baan, relaties die stuk zijn gelopen en een omgeving die je ook niet helemaal gelooft. De documentaire ‘Alleen tegen de staat’ liet ijzingwekkend goed zien wat de effecten zijn van overheidsbeleid en uitvoering die niks van je heel laat. Vijf krachtige vrouwen die tegen wil en dank krachtig moesten zijn, om zich te weren tegen een overheid die hen vermorzelde.
Ongekend onrecht
Een recent Amnesty-rapport laat zien dat de algoritmes die gebruikt werden door de Belastingdienst inderdaad tot etnisch profileren hebben geleid. De overheid lijkt ook niet geleerd te hebben: de Autoriteit Persoonsgegevens laat zich zeer kritisch uit over een nieuwe wet voor het opsporen van fraude en criminaliteit waar de Eerste Kamer zich nu over buigt en waarmee, aldus de Autoriteit, mensen heel makkelijk op ‘het verkeerde lijstje’ kunnen komen. Wrang detail dat genoemd wordt is dat de Tweede Kamer met dit wetsvoorstel instemde op dezelfde dag als het rapport ‘Ongekend onrecht’ naar buiten kwam.
Onderzoek naar betere herkenning en ondersteuning slachtoffers
GroenLinks vroeg daarom samen met DENK, BIJ1 en D66 het college via een motie te onderzoeken wat de gemeente van het toeslagenschandaal kan leren om de dienstverlening aan (kwetsbare) Amsterdammers te verbeteren. Om als gemeentelijke dienstverlener sneller te leren herkennen wanneer er sprake is van onterechte behandeling of hardvochtig fraudebeleid door de overheid, en Amsterdammers beter te ondersteunen. Ook vroegen we het college om hierin mee te nemen hoe Amsterdamse slachtoffers van hardvochtig fraudebeleid (op allerlei domeinen en terreinen) in verleden en heden zo goed mogelijk door de gemeente ondersteund kunnen worden.
Nu de motie is aangenomen, met brede steun in de gemeenteraad, zijn we benieuwd naar het voorstel waar het college mee zal komen. De lessen die landelijk getrokken worden vanuit dit schandaal leiden hopelijk tot een betere behandeling van de overheid richting haar burgers. En we hopen dat het onderzoek dat er in Amsterdam plaats zal vinden, ertoe zal leiden dat wij burgers in het nauw door de landelijke overheid of door ons eigen toedoen beter kunnen herkennen en ondersteunen.
Hoewel het nog lang zal duren voordat de getroffen gezinnen van het toeslagenschandaal en van ander hardvochtig fraudebeleid enige vorm van herstel zullen krijgen, hoopt GroenLinks dat alle aandacht die er nu is nooit meer ongekend onrecht zal plaatsvinden en dat we daar als Amsterdam alles op alles voor zetten.
