Afgelopen donderdag zijn de mensen uit de Vluchthaven wederom op straat gezet. Ook dit keer zonder structurele oplossing. En zo wordt er een nieuwe episode toegevoegd aan een tragedie dat al veel te veel delen telt.
Simion Blom en Jorrit Nuijens waren er bij.
Simion Blom over de tocht van de Vluchthaven naar het Oosterpark:
De vluchtelingen die ongeveer een half jaar werden opgevangen aan de Havenstraat 6 hebben de opvang verlaten. Na een lange mars bereikt de groep, samen met vrijwilligers en actievoerders het Oosterpark. Daar aangekomen is het plan om de nacht in het park met een paar tenten en slaapzakken door te brengen. Het valt me op hoe de vluchtelingen onderling elkaar moed geven en blijven glimlachen, ongeacht de situatie waarin ze verkeren. Rustig worden de laatste tassen en zakken met kleding naar het grasveld gesjouwd vlakbij de ingang nabij het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis. Het regent gelukkig niet en is niet koud, maar het is wel futloos weer. Gelukkig zijn enkele vrijwilligers zo slim om genoeg poncho’s en regenjassen in te slaan, mocht het weer echt omslaan. De mensen staan en zitten in kleine groepjes van 6 of 7 bij elkaar, verspreid over het grasveld, onder bomen of op de bankjes. Er wordt wat gepraat en het geeft mij vreemd genoeg moed, om te zien dat er niemand terneergeslagen of zielig bij zit. Er wordt zelfs gelachen. Lachen is immers gratis en helpt om de spanning weg te nemen. Maar wie weet wat er in deze mensen omgaat, al jaren lang soms. Van alleen huilen wordt je moe. Het is niet zomaar dat bij de meeste van deze mensen psychische klachten zijn geconstateerd. Maar volgens de GGD en de gemeente vaak niet zwaar genoeg om voor nu opgevangen te worden.
Sporadisch komt een voorbijganger langs met een zak met eten of iets anders dat goed kan worden gebruikt zoals een rol vuilniszakken of toiletpapier.
Een groep vrouwelijke krakers, die de groep al jaren bijstaat neemt het initiatief de eerste paar tenten op te zetten. Ik begrijp dat 15 extra tenten enkele uren later zullen worden gebracht, en om 10 uur het eten. Dat komt goed uit, omdat velen dan het vasten voor die dag dan afbreken (i.v.m) Ramadan). Op het moment dat ik wegga is de sfeer gemoedelijk en zijn de eerste tenten opgericht.
Jorrit Nuijens over de tocht van het Oosterpark naar de Muiderkerk, en de Linnaeushof:
Zoals al tijden het geval is, zodra er weer een uitzetting of verhuizing van de groep zwervende vluchtelingen in Amsterdam op handen is, volgde ik, net als vele anderen, en de rest van de fractie van GroenLinks, de ontwikkelingen op de voet. Net als al die andere keren bekruipt me dan als politicus een zeer onbevredigd gevoel. Je doet wat je kan, je stelt vragen aan de Burgemeester, je fietst eens langs, je schrijft een blog, je vraagt na hoe het gaat. Maar een echt goede oplossing komt er niet. Soms een tijdelijke, waar het redelijk gaat, zoals de Vluchthaven of eerder de Vluchtkerk. Maar meestal een allesbehalve toereikende noodgreep, zoals het Vluchtkantoor, of de Vluchtgarage. Alle tijdelijke oplossingen komen op het allerlaatste moment tot stand, of ze nu toereikend zijn of niet. En allemaal bieden ze geen zekerheid voor de lange termijn.
Daar sta je dan weer als GroenLinkser, met je goede bedoelingen, je initiatiefvoorstel, of je vragen. Iedere keer weer bekruipt me een soort van besmuikte schaamte: ik wil meer doen, maar alle mogelijkheden die je hebt als gemeenteraadslid lijken gebruikt. En toch, die structurele, stabiele, (voor alle partijen, vluchtelingen, rijk en gemeente, rustgevende) oplossing komt er iedere keer niet op tijd.
Gewapend met dit gevoel van tekortschieten zat ik 's avonds te piekeren voor de TV. Voetbalrumoer steeg op uit de stad. Simion was 's middags bij Vluchthaven en Oosterpark geweest, en voor nu was alles rustig. Gelaten maar vastberaden was men neergestreken in het Oosterpark. Natuurlijk is een park niet ideaal, maar de maaltijden en de zakken kleding stroomden binnen, en de ergste humanitaire nood leek voorlopig gelest.
Om tien uur kwam het bericht dat de Burgemeester had gelast dat het park om 23:00 uur leeg moest zijn, of zou worden ontruimd. Binnen vijf minuten kwamen de telefoontjes en sms-jes binnen: de politie was langsgeweest en had de vluchtelingen op last van de BM de wacht aangezegd. Lichte paniek begon uit te breken onder de groep vluchtelingen. Kon ik iets doen?
Weinig, dacht ik, zoals veel te vaak. Maar weinig is beter dan niets. Op de fiets naar het park belde ik met loco-burgemeester Laurens Ivens. Konden de vluchtelingen niet tenminste 1 nacht in het park blijven? Morgen weer een dag. Overdag zijn kerken en organisaties immers beter te bereiken. Ivens was duidelijk: de gemeente had alles gedaan wat kon en mocht, en Burgemeester van der Laan was heel helder geweest: de loco Burgemeester ging in zijn afwezigheid overal over, maar twee dingen had de BM bij zichzelf gehouden: voetbal, en vluchtelingen.
In het Oosterpark trof ik Nevin Ozutok, bestuurder van stadsdeel Oost, en collega Tiers Bakker van de SP. Het was er rustig, maar van de glimlachende groep die Simion 's middags daar aantrof, was niets meer over. Verbetenheid, frustratie, vermoeidheid en vastberadenheid viel af te lezen op de meeste gezichten. In een enkel geval vielen tranen, of paniek te bespeuren. Wat ook opviel, was dat er een aantal Amsterdamse vrijwilligers druk bezig was om in overleg met de groep te zoeken naar een oplossing voor de nacht, maar dat er geen activistische, politieke sfeer hing, maar een pragmatische: men zocht praktische oplossingen voor een accuut humanitair probleem.
Het was duidelijk dat de vrijwilligers en vluchtelingen rustig en oplossingsgericht samen aan de bak waren. Het laatste wat daarbij nodig was, waren politici. Nevin, Tiers en ik hebben ons dan ook maar naar het dichtstbijzijnde politieburo begeven, om daar te overleggen over wat we om 23:00 uur van de politie mochten verwachten. We werden vriendelijk ontvangen door twee agenten. Aan het aantal strepen te zien, had men deze koorddans-klus niet aan de minsten gegeven. Gelukkig.
De agenten bleken al even pragmatisch: ja, het park moest leeg, dat was de opdracht, maar als er een alternatief in beeld was, kreeg men rustig de tijd om tassen, jassen, spullen, slaapzakken, keukengerei en kampeermaterieel af te breken, en te verplaatsen. Als er maar niet in het park geslapen werd.
Teruggekomen bleek dat de Muiderkerk, pal naast het Oosterpark, bereid was om dat alternatief te bieden: de vluchtelingen mochten daar in ieder geval die nacht verblijven. Die vraag werd aan de vluchtelingen voorgelegd: wilde men naar de Muiderkerk, in ieder geval vannacht. Een ja viel uit verschillende monden te horen, en hoewel ik nergens 'nee' hoorde, zwegen de meesten. Zoals verschillende keren eerder, bewonderde ik de georganiseerde, leiderloze rust waarmee men aan de slag ging, om alle spullen en vluchtelingen naar de Muiderkerk te krijgen. Een groep vluchtelingen liep vast vooruit met alles wat ze dragen konden...
Bepakt en bezakt met wat vrijwilligers aangekomen in de Muiderkerk, troffen we daar een stuk of vijftien vluchtelingen. In de veronderstelling dat de rest snel zou komen, werd gesproken over wat er voor deze ene nacht moest worden georganiseerd, en wat de ochtend brengen zou, en hoe dan verder. Ondertussen druppelden berichten binnen over verdwaalde groepjes vluchtelingen, die op verschillende plekken waren gezien.
Ongerust begonnen de vrijwilligers rond te bellen. Na een uur kwam het verlossende woord: een aantal vluchtelingen had een leegstaand pand, voorheen van HVO Querido, betrokken aan de Linnaeushof. Bewust had men de vrijwilligers buiten die afweging gehouden, om zo sneller te kunnen beslissen en handelen. Maar ook, omdat het handjevol vrijwilligers er vaak bijna net zo afgemat bijloopt als de vluchtelingen zelf.
De vijftien vluchtelingen in de Muiderkerk zijn daar 1 nacht gebleven, en hebben zich de dag daarna bij de anderen op de Linnaeushof gevoegd. Ik moet zeggen; het is misschien wel de meest geschikte plek om voorlopig te blijven. Ruim, met de mogelijkheid tot gescheiden slapen voor mannen en vrouwen, een grote keuken, veel licht, en gas, licht en stromend water. Alleen douches heb ik niet gezien.
Het pand staat op naam van een particuliere eigenaar en schijnt uiteindelijk gesloopt te gaan worden. Uiteindelijk, maar niet volgende week, en niet volgende maand. Ik hoop van harte dat de Burgemeester bereidt is met de eigenaar te overleggen, om zo ontruiming uit te stellen, tot er meer zicht is op structurele oplossingen.
Dit probleem wordt veroorzaakt door het Rijk, en de bewegingsruimte van de gemeente en de Burgemeester mag beperkt zijn, maar het is een blamage voor ons land, en onze stad, dat we in de tussentijd samen niks beters te bieden hebben dan ad hoc oplossingen van onderop.
Stand van zaken: eindelijk op weg naar een structurele oplossing?
Er wordt nu gewerkt aan twee voorzieningen: Allereerst de Structurele Opvang op initiatief van Doorninck (GroenLinks). In de vorige raad is overweldigend voor dit voorstel gestemd. GroenLinks gaat ervanuit dat het voorstel wordt uitgevoerd zoals is bedoeld: Vluchtelingen die willen werken aan hun toekomst kunnen dat uiteraard het best onder normale omstandigheden met een dak boven het hoofd. Zonder de stress van het overleven en vechten voor basisbehoeftes. Binnen de opvang worden de mensen begeleid aan het terugkeren naar het land van herkomst. Zij krijgen cursussen aangeboden, eventueel kleding en assistentie om een bedrijf op te starten. Maar mensen die opnieuw een aanvraag willen indienen om hier te kunnen blijven worden daar ook in begeleid.
Ondanks uitspraken van VVD-er van der Ree, die eerder zei dat 'dit nieuwe college daar andere afspraken over heeft gemaakt', gaat GroenLinks er vooralsnog vanuit dat het ingediende voorstel word uitgevoerd, te meer daar er in het coalitieakkoord met geen woord wordt gerept van het afwijken van de opdracht van de gemeenteraad, en stiekeme afspraken die niet in de openbaarheid democratisch zijn getoetst, ons slecht lijken passen bij de 'open bestuurstijl', waar de andere coalitiepartijen, SP en D66, zo prat op gaan.
Daarnaast wordt er gewerkt aan een sobere “Bed, Bad en Brood”, voorziening. In de praktijk zullen mensen die volledig zijn uitgeprocedeerd hier gebruik van maken. De landelijke overheid weet geen oplossingen te bieden voor het probleem dat sinds een paar jaar op deze manier is ontstaan met grote groepen uitgeprocedeerden die in deze vorm op straat zwerven. Amsterdam heeft een zorgplicht en kan geen mensen gevangen zetten, of uitzetten. Amsterdam kan ook geen overleggen aangaan met de landen van herkomst. Wat Amsterdam wel kan, is mensen in onze stad de gelegenheid geven zich op een humane manier hun waardigheid geven. Door ze een bed te geven, water, voedsel en wat zeep om zich te wassen. Dat zullen wij moeten doen, totdat het Rijk een eigen oplossing heeft. Tot die tijd zal GroenLinks er op toe blijven zijn dat Amsterdam goed invulling geeft aan haar zorgplicht. Voor de grootste groep dus zal een “bed, bad en brood regeling”, de voorziening zijn waar ze aanspraak op kunnen maken, ongeacht hun status.
Dat is het streven nu. Maar daar moeten er dus gesprekken over worden gevoerd met de minister en vooral ook met de overheden van de 4 grote steden (Den Haag, Rotterdam, Utrecht, Amsterdam). De bed, bad en brood voorziening in Amsterdam zou geen aanzuigende werking mogen hebben, omdat je dat als Amsterdam niet alleen aan kan. Het is dus belangrijk dat de voorzieningen in andere steden op gelijke trend ontwikkeld worden. Amsterdam jaagt dat in de G4 overleggen aan.