Vanmiddag werden in de Amsterdamse gemeenteraad de Algemene Beschouwingen voor de hoofdlijnen van de begroting van 2013 gehouden. In de bijlage treft u de bijdrage van GroenLinksfractievoorzitter Marieke van Doorninck aan.

Tekst Marieke van Doorninck, fractievoorzitter van GroenLinks Amsterdam tijdens Algemene Beschouwingen, d.d. 24 mei 2012.

(Alleen uitgesproken tekst geldt)

Voorzitter,

Deze week presenteerde Pieter Winsemius, de voorzitter van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), het rapport Vertrouwen in Burgers. De conclusies zijn op zich positief: er zijn steeds meer burgers die zich actief willen inzetten voor de samenleving. Maar het rapport meldt ook dat actieve burgers die initiatieven ontplooien veel te weinig ruimte en vertrouwen krijgen van de overheid. Hierdoor dreigt er een verwijdering te ontstaan tussen actieve burgers en de overheid, en dat kunnen we ons niet permitteren. Actieve burgerparticipatie is de smeerolie van de samenleving en de democratie.

Zeker nu wij ons in een wereldwijde crisis bevinden, waarin regeringen in een rap tempo sociale verworvenheden afbreken, moeten we actief betrokken burgers niet van ons vervreemden, maar juist stimuleren en ondersteunen. Ik heb het al eerder benoemd, ook in Amsterdam bruist het van de initiatieven van mensen die het heft in eigen hand nemen. Zij bouwen sociale netwerken waarin buurtbewoners voor elkaar zorgen en initiatieven ontplooien zoals bijvoorbeeld gebeurt in community de Meevaart in Amsterdam-Oost. Ook ontstaan er samenwerkingsverbanden tussen ZZP’ers zoals dat het geval is bij de Broodfondsen. We zien groene ondernemers en bewoners, die in deze moeilijke tijden durven te investeren in het opwekken van eigen duurzame en schone energie. Zij zetten zich met hart en ziel in, maar voelen zich door de overheid vaak buitenspel gezet als ze moeten opboksen tegen het gebrek aan vertouwen van de bureaucratie. De overheid, wij als het bestuur van Amsterdam, staan nu meer dan ooit voor de keuze: worden wij de tegenstander van deze actieve burgers of juist hun partner? Dat vereist een visie op de rol van de overheid in de samenleving.

 

 Voorzitter, de gemeente Amsterdam staat voor een van de grootste besparingsopdrachten in de geschiedenis. Gelukkig is de rechtse regering gevallen en zijn met het Lenteakkoord een deel van de ergste maatregelen die ook de Amsterdam hard zouden treffen teruggedraaid: zoals de huishoudinkomenstoets, de bezuinigen op het PGB en het passend onderwijs. Dat brengt Amsterdammers wat meer lucht. Hoeveel geeft de kadernota?

 

De kadernota

Voorzitter, de Kadernota is met alle bijlagen een vuistdik boekwerk geworden. Het is een vertaling van al het werk dat het college heeft verzet om tot een goede analyse te komen van de besparingsmogelijkheden. Er is veel energie gestoken in het inventariseren van de efficiencyslagen die zijn te maken door betere samenwerking. De financiële positie en risico’s van Amsterdam zijn in kaart gebracht middels het doorrekenen van de stresstest en er is een prudent en daadkrachtig beleid geformuleerd als het gaat om investeringen. En het resultaat mag er zijn, er is een enorme prestatie geleverd. Volgens mij is er door het Amsterdamse college over diverse schaduwen heengesprongen. De bezuinigingen worden voornamelijk gehaald uit de eigen organisatie waardoor het mogelijk is om kwetsbare Amsterdammers in deze financieel en economisch onzekere en moeilijke tijden zoveel mogelijk te ontzien. De fractie van GroenLinks is verheugd dat het college vast blijft houden aan dit principe van solidariteit, ook nu de financiële vooruitzichten somberder zijn dan eerder voorzien. En er blijft ruimte om te investeren, in onderwijs, in duurzaamheid en in de economische slagkracht van de stad.

Maar er wordt ook fors bezuinigd, en ook de gevolgen van de taakstelling op het eigen apparaat die de stad en de stadsdelen zichzelf hebben opgelegd, zullen Amsterdammers voelen. Bij bezuinigingen zijn voor de fractie van GroenLinks drie principes daarbij leidend: solidariteit, de sterkste schouders, de zwaarste lasten; de vervuiler betaalt en een slimme, actieve overheid.

De vervuiler betaalt

Voorzitter, niet alleen de kwetsbare Amsterdammers worden ontzien in deze kadernota, ook de meer vermogende Amsterdammers hoeven niet bij te dragen aan de bezuinigingen. Het college heeft gekozen voor zo min mogelijk lastenverzwaring. Het zal u niet verbazen dat wat GroenLinks betreft wel wat meer had gekund. Maar wat ons verbaast is dat er geen leidraad lijkt te zijn bij de minimale lastenverhogingen die worden voorgesteld. Het is een beetje laaghangend fruit. En dat terwijl er op grond van het principe van de vervuiler betaal,t tal van mogelijkheden zijn voor slimme belastingen die de economie en het woonmilieu vergroenen, denk aan de Londense Congestion charge of de Versement Transport in Parijs waarmee een fantastisch OV netwerk is gebouwd. Ik dien dan ook straks een motie in die het college opdraagt om concreet te zoeken naar groene belastingsmogelijkheden.

De slimme overheid

Voorzitter, dan het andere principe van GroenLinks, de slimme actieve overheid. Het is goed dat het college vol inzet op het optimaliseren van de gemeentelijke organisatie om zo min mogelijk lasten te leggen bij de kwetsbare Amsterdammer. GroenLinks heeft al vaker aangedrongen op een betere en duidelijkere taakverdeling tussen stad en stadsdelen en het weghalen van dubbellingen in beleid en uitvoering. Bij de presentatie van de kadernota stonden veel van mijn collega’s te juichen bij minder ambtenaren.

 

Maar het simpelweg verkleinen van het ambtenarenapparaat moet niet de opgave zijn. Ook een kleine overheid kan log en onflexibel zijn. Ook hier is een visie op de rol van de overheid in de samenleving onontbeerlijk. Welke taken horen bij die rol, welke werkwijze past daarbij en op welk niveau en welke ambtenaren kunnen die taken het best uitvoeren?  We willen geen ambtenaren die achter hun bureau eindeloos dikke nota’s schrijven over hoe een subsidie moet worden verantwoord, maar mensen die actief meedenken met Amsterdammers die zich voor de samenleving willen inzetten. Zulke ambtenaren kunnen het prima af met veel minder managers en directeuren.

 

Het doel is een flexibele, wendbare overheid van Een Amsterdam, zo groot als nodig en zo kleine als mogelijk. Hoe we daar komen moet op alle beleidsterreinen nog worden uitgewerkt. De samenleving moet daarbij het uitgangspunt zijn, niet de gemeentelijke organisatie. Efficiencyslagen moeten bestuur en burger dichterbij elkaar brengen en niet verder van elkaar verwijderen. Niemand zit te wachten op een nieuwe dienst Publieke Werken, waar de bureaucratie aan de macht is. Een flexibele overheid betekent niet perse centraliseren, zoals Mertens al concludeerde. Sommige terreinen zijn gebaat bij gebiedsgericht werken, anderen bij de versterking van de ketenaanpak. De reorganisatie van het gemeentelijk apparaat moet dezelfde criteria hebben als de hervormingsagenda.

Hervormingen

Want voorzitter, die hervormingscriteria zijn mooie uitgangspunten voor de inclusieve samenleving: eigen kracht, participatie, informele netwerken, coalities tussen overheid, burgers, bedrijven en organisaties.  

Op een paar gebieden zijn er grote stappen gezet, zoals op het terrein van de ruimtelijke ordening. Waar de grote alomvattende stedenbouwkundige plannen plaats hebben gemaakt voor burgers en ondernemers die zelf willen bouwen. In plaats Amsterdammers die werk zoeken in dure re-integratietrajecten te zetten, fungeert de overheid actief als makelaar tussen werkgevers en werkzoekenden die het heft in eigen hand nemen.

Maar te vaak nog worden termen als eigen kracht en participatie gebruikt om uit te leggen wat we niet meer gaan doen, en wat we dus verwachten dat de burgers zelf gaan doen. Dat klinkt als een terugtrekkende, in plaats van een actieve overheid. Burgerschap vraagt namelijk om wederkerigheid. Vertel de burger niet wat hij voor de overheid moet doen, maar vraag wat de overheid voor de burger kan doen. Amsterdammers die zich actief inzetten voor de samenleving moeten ruimte en vertrouwen van de overheid kunnen verwachten. En soms ook een zetje in de rug, een kleine investering om hun initiatief op poten te krijgen.

 

De participatiemaatschappij

Voorzitter, gisteren kwam er een onderzoek uit dat bevestigde dat Amsterdam de aantrekkelijkste stad van Nederland is en blijft. In die stad wil je graag investeren, in de mensen die de stad maken wil je graag investeren. Hoe doe je dat met een lege portemonnee?

Met nieuwe Amsterdamse solidariteit. We nodigen de meer vermogende Amsterdammers uit om te investeren in hun stad en in al die initiatieven van Amsterdammers, bedrijven en organisaties om de stad socialer, groener en leefbaarder te maken. GroenLinks stelt voor om de mogelijkheden te onderzoeken om STADSobligaties uit te geven, die Amsterdammers de mogelijkheid bieden – via een participatiemaatschappij – om te investeren in hun stad. Nu banken en regeringen de hand op de knip houden, is het de kans voor Amsterdammers om voor een groot of klein bedrag een belang of obligatie in kunnen nemen in hun stad. En het rendement zien mensen in hun portemonnee, maar vooral dagelijks om zich heen, de speeltuinen die zijn aangelegd, de samenwoonhuizen voor mensen met een handicap, een leefbare buurt en zonnepanelen op de daken.

 

Voorzitter, de kadernota beoogt zo veel mogelijk Amsterdammers ontzien in deze crisistijd. GroenLinks wil iets meer ambitie en investeren in Amsterdam en Amsterdammers. Met STADSobligaties kunnen Amsterdammers nog meer kiezen voor de stad, want mensen maken Amsterdam.