Het voornemen van het Amsterdamse bestuur de Wallen op te schonen wordt door velen ervaren als poging het gedoogbeleid ten aanzien van drugs en prostitutie de genadeslag toe te brengen. Nu is er juist een unieke kans het dissidente en het afwijkende opnieuw te omarmen en de eeuwenoude Amsterdamse tolerantie op de Wallen te doen herleven.

Lees hieronder het visiestuk van Marieke van Doorninck en Fjodor Molenaar

Een jaar geleden presenteerde het stadsbestuur van Amsterdam de ‘Wallenaanpak’. Het plan haalde de wereldpers en werd door velen gezien als het definitieve einde van de Nederlandse gedoogcultuur en het liberale drugs- en prostitutiebeleid. De unieke mogelijkheid is hier om de Amsterdamse tolerantie in het hart van de stad te laten terugkeren. Niet de ‘alles-moet-kunnen’-mentaliteit die zo goed gedijt in de monocultuur van platte seks, harde porno en brallerige branie, maar juist de tolerantie waar Amsterdam wereldberoemd om is geworden. Het veelal pragmatische beleid van Amsterdamse gezagdragers dat al eeuwen ruimte biedt aan mensen die niet volledig aan de dominante normen en waarden voldoen. Zoals de katholieken die hun altaar hadden op Ons’ Lieve Heer op Solder, de prostituees die hun klanten oppikten in speelhuizen rond de Nieuwmarkt of de homo’s die met elkaar dansten in café het Mandje. Die vrijzinnige diversiteit moet in het stadshart van Amsterdam weer tot volle glorie worden gebracht.

De laatste dertig jaar ging op de Wallen helaas een andere mentaliteit domineren. Die van veel (en vaak zwart) geld, van wetteloosheid en het recht van de sterkste. De explosieve groei van de seksindustrie heeft het karakter van de buurt sterk veranderd en bijgedragen aan het ontstaan van de nu dominante laagwaardige monocultuur. Waar eerst een dame vanuit haar fauteuil naar klanten lonkte en buurtgenoten groette, zitten nu drie anonieme meisjes op krukjes. Deze anonimiteit, het snelle geld en de enorme internationale aantrekkingskracht, leidden tot een ontspoorde monocultuur waarin geweld en uitbuiting uitstekend gedijen.

Veiligheid
De toegenomen aandacht voor excessen is terecht; misstanden moeten worden aangepakt. Het sluiten van ramen is echter niet het juiste wapen in de strijd tegen mensenhandel. Sterker: vrouwen die hun werkplek kwijtraken en geen adequate opvang krijgen, kunnen hun toevlucht zoeken in het illegale circuit, waar uitbuiting en geweld onzichtbaar plaatsvinden. Effectiever zijn maatregelen gericht op een veilige werkomgeving, regelmatige controles en direct ingrijpen bij misstanden. Hoofddoel van de Wallenaanpak is wat ons betreft dan ook het bieden van een veilige werkomgeving aan prostituees en het tegengaan van geweld en uitbuiting. Recentelijk is het college tot het inzicht gekomen dat de prostitutie in het Singelgebied grotendeels aan deze voorwaarden voldoet en zich lijkt te bewijzen als een redelijk functionerende bedrijfstak. Het besluit om niet nog meer ramen in dit gebied te sluiten is door de daar werkzame, meestal wat oudere, vrouwen met vaste klanten, met grote instemming begroet. Gelukkig vindt ook ons voorstel voor zelfstandige exploitatievormen van geëmancipeerde sekswerkers steeds meer weerklank.

Monocultuur
Het doorbreken van de monocultuur betekent ook een vermindering van het aantal coffeeshops. De eigenaars hoeven niet voor veel geld te worden uitgekocht, maar kunnen een nieuwe vestiging krijgen aangeboden in delen van Amsterdam waar nu nog geen coffeeshops zijn. Zo kan de al jaren gewenste spreiding over de stad worden gerealiseerd.

Het stadsbestuur schetst mooie sferen voor het vernieuwde gebied 1012. Toeristen struinen straks door een opgewaardeerd middeleeuws stadshart en krijgen op elke straathoek een andere sfeer voorgeschoteld. Van red light fashion, via ‘high end’ winkels tot de restaurants van Chinatown. Wat ons opvalt is dat het steeds om duurder, luxer en internationaler gaat. Elke snackbar die verdwijnt wordt vervangen door een “top”-restaurant of “sterren”-cocktailbar. Low-budget hostels moeten plaats maken voor sterrenhotels. Wij vrezen dat met deze aanpak de ene monocultuur vervangen wordt door een andere, die van duur-duurder-duurst. Maar kan de toekomstige toerist hier dan nog iets ontdekken wat niet ook al te vinden is in de ge-upgrade binnensteden van Praag, London, New York en Parijs?

Anders zijn mag
Wij blijven liever trouw aan datgene waar Amsterdam beroemd om is: een vrijzinnige en tolerante stad waar veel toeristen op afkomen. Kan het Homomuseum zich een betere locatie wensen dan de Wallen, in één van de ex-bordelen? Het zal de homocultuur van Warmoesstraat en Zeedijk nieuw leven inblazen en eraan bijdragen dat Amsterdam weer aanspraak maakt op de titel Gay Capital of Europe, een positie die we in de afgelopen jaren zijn kwijtgeraakt aan steden als Barcelona en Berlijn. De opvang- en inloophuizen voor daklozen in het gebied die nu alleen als problematisch worden ervaren, kunnen ook een positieve bijdrage leveren aan de herwaardering van de Wallen. In het kader van dagbesteding kunnen interessante bedrijfjes worden opgezet. De verwende toerist kan in elk Europees city centre een dertien-in-een-dozijn luxe lunchroom vinden, maar waar krijgt hij een broodje gezond geserveerd door een dakloze of een ex-psychiatrisch patiënt in een door de doelgroep zelf gerund restaurant? De eeuwenoude historie van maatschappelijke opvang in het gebied, ooit waren hier het spinhuis en het dolhuis gevestigd, kan nog verder worden uitgebaat. Wat te denken van een museum over de geschiedenis van opvang van ‘onmaatschappelijken’ - van spinnen tot spuitomruil-  waar het huidige klantenbestand van de opvanghuizen dienst doet als gids of kelner?

Erotiek
Prostitutie mag duidelijk zichtbaar aanwezig blijven - niet weggestopt in achteraf steegjes, maar ook op de grachten. Ondernemers die zich bewijzen, dienen de kans te krijgen hun bedrijf op goede manier te runnen. Voor ons is nog steeds niet duidelijk waarom de rosse buurt zou moeten worden gereduceerd tot maximaal enkele stegen en een enkele burgwal. Wel kan de erotische bedrijvigheid volgens ons een stuk spannender en diverser. De tijd is er rijp voor, gelet op de grote maatschappelijke aversie tegen platte seks op televisie en op straat. In het manifest “Slow Seks; een erotisch beschavingsoffensief” wordt niet gepleit voor minder seks of erotiek, maar voor meer diversiteit, inspiratie en plezier. Waar anders dan op de Wallen kan zo’n beschavingsoffensief beter worden ingezet? Dan niet alleen op de Oudezijds Achterburgwal. In de rode scheggen van het middeleeuwse stadshart vind je aan de gracht een burlesque nachtclub, in de ene straat een ouderwets variété met striptease, in de andere een vrouwvriendelijke seksshop en bijvoorbeeld op de Nieuwmarkt een galerie met erotische kunst.

Groen en autoluw
Belangrijke andere pijler is de openbare ruimte. De slechte staat van de straat is bewoners, ondernemers en bezoekers al jaren een doorn in het oog. Er is de laatste tijd al veel verbeterd, maar flinke extra investeringen zijn nodig voor de grachten en straten, de aanpak van pleinen en voor uitbreiding van kleinschalig, maar o zo tastbaar groen. Verder moet het stadshart gevrijwaard gaan worden van al het blik op straat. Hoe kunnen bewoners en toeristen genieten van de middeleeuwse binnenstad als het zicht op de gracht ontnomen wordt door geparkeerde auto’s en ze bij het bekijken van de talloze monumenten van de sokken worden gereden? Sluit het stadshart af voor niet-noodzakelijk autoverkeer, hef parkeerplekken voor bezoekers op en benut de vrijgekomen ruimte voor wandelpromenades langs de grachten, extra groen en parkeerplekken voor de fiets. Alleen op die manier kan Amsterdam zich weer meten met steden als Rome en Barcelona, of zelfs Maastricht, die hun historische binnensteden autoluw en voetgangersvriendelijk hebben ingericht

Werk aan de Wallen
Kortom, er is veel werk te doen. De herontwikkeling van de Wallen vraagt om veel meer dan alleen het opkopen van panden en het aanharken van de straat. Gezien de economische ontwikkelingen valt het nog te bezien of de in het plan gepresenteerde vijftien sleutelprojecten, gefinancierd door internationale investeringsmaatschappijen, de kar zullen trekken. De overheid zal moeten inzetten op samenwerking met de welwillende zittende ondernemers en het creëren van mogelijkheden voor innovatieve en creatieve bedrijven. Red-light designers, modeontwerpers en kunstenaars zullen ondersteuning behoeven als hun anti-kraakcontract eindigt. De cultuuromslag naar meer variëteit en kwaliteit en de verbetering van de openbare ruimte zullen er niet vanzelf komen. Het vereist een blijvende inzet in de komende tien, of wellicht vijftien jaar. GroenLinks pleit daarom voor de oprichting van NV de Wallen, analoog aan de destijds zeer succesvolle NV Zeedijk. Het geld dat wordt uitgespaard doordat minder panden hoeven worden opgekocht kan daarin, en in de versnelde verbetering van de openbare ruimte, worden gestoken. Dit is de uitgesproken kans om het tolerante karakter van Amsterdam in ere te herstellen, internationaal en nationaal.
 
Marieke van Doorninck, fractievoorzitter GroenLinks Amsterdam
Fjodor Molenaar, voorheen fractievoorzitter GroenLinks Centrum, nu raadslid GroenLinks Amsterdam.