Het zit niet mee met de aanleg van de Noord-Zuidlijn. Na de verzakkingen van huizen op de Vijzelgracht en van tramrails op het Damrak, neemt de algehele scepsis over het project enorm toe.

Het draagvlak voor de bouw van de Noord-Zuidlijn is niet bepaald groter geworden. Of, zoals de burgemeester zei, de geloofwaardigheid heeft een deuk opgelopen. Het boren – waar de sceptici het meest voor vrezen - is nog niet begonnen, maar door deze verzakkingen is zichtbaar en concreet geworden: het is een risicovol project.

Draagkracht
Het complex is veel ingewikkelder gebleken dan eerder was bedacht. Keer op keer kwamen verrassingen aan het licht, waardoor de al lange bouwtijd en het budget opgerekt moesten worden. Juist omdat het zo’n risicovol project is, heeft GroenLinks in 2002 tegengestemd, bij het aanlegbesluit in de gemeenteraad. Vooral omdat het project de financiële draagkracht van de stad te boven ging. In 2000 al was Amsterdam akkoord gegaan met een ‘lumpsumbedrag’ van het Rijk, gefixeerd op 95% van de toenmalige begroting. Alle meerkosten komen ten laste van de stad. De aanbestedingen vielen tegen en in 2002 kwam al een kwart voor rekening van Amsterdam. Met alle problemen sindsdien is dat inmiddels opgelopen tot de helft van nu 2,2 miljard.

Concrete cijfers: de gemeente heeft er al ruim 800 miljoen bij moeten leggen en dat is nog exclusief de extra kosten aan de Vijzelgracht. Het financiële effect is goed zichtbaar in de begroting 2009. Er bijna geen geld meer vrij te besteden. En de kredietcrisis zal het er niet beter op maken voor de stad.

De oorzaken
- Het is duidelijk dat de voorbereiding van het project niet toereikend was. Dat verschilt niet van HSL en Betuwelijn. De techneuten hebben last van planoptimisme, politici wilden te graag doorgaan. Tot en met Geert Dales hebben alle wethouders dit project onderschat.

- Om onder het maximumbedrag te komen dat door de gemeenteraad is geëist, werden de risico’s bij de aanbestedingen teveel op het bordje van de gemeente gelegd. Soms werd daardoor niet voor de allerbeste bouwtechniek gekozen.

- De organisatie van het project was niet sterk genoeg en zeker te weinig ingericht op risicomanagement, al was dat tien jaar geleden nog niet zo’n issue als nu. Na 2005 is dat verbeterd, na het uitkomen van het raadsonderzoek.

- De uitzonderlijke omstandigheden: vrijwel alles wat in de binnenstad gebeurt, van CS tot voorbij de Pijp, is nieuwe techniek, in omstandigheden die niet vergelijkbaar met andere steden.

- De grote scepsis in de stad werd - terecht - nog gevoed door onvoldoende transparantie. Techneuten communiceren niet altijd even duidelijk. Ook dat is met vallen en opstaan iets beter geworden.

Wat moet er nu gebeuren?
Op dit moment wordt uitgezocht wat er precies fout is gegaan bij de Vijzelgracht en hoe dat verder voorkomen moet worden. Misschien moet de hele bodem om de bouwput heen worden gefixeerd, zodat het water niet meer onder funderingen kan worden uitgetrokken. Verder moet opnieuw worden gecheckt of alle panden rond de bouwput voldoende zijn gefundeerd. Ook de nieuwe funderingen zijn niet zo sterk (en diep) dat ze deze calamiteiten zonder meer kunnen doorstaan.

De Vijzelgrachtbewoners moeten goede, tijdelijke of desgewenst permanente, huisvesting krijgen en hun huizen moeten worden opgekocht als de eigenaren dat willen. Hoe dan ook, over dit alles moet volstrekt open en transparant worden gecommuniceerd.

Wethouder Herrema moet nagegeven worden dat hij de zaak niet mooier maakt dan ze is. Het is een risicovol project en er zullen ook in de komende jaren nog dingen misgaan. Intussen is overigens het station in de Ferdinand Bol al grotendeels uitgegraven, zonder zulke problemen. En in Noord gaat het goed. De kans bestaat dat de metro over de route Noord-CS over enkele jaren alvast gaat rijden.

Hoewel GroenLinks indertijd tegen de aanleg stemde, is ook voor ons stoppen geen optie.