Wat vindt GroenLinks Amsterdam van preventief fouilleren?
GroenLinks Amsterdam is uitdrukkelijk tegen preventief fouilleren. In ons verkiezingsprogramma schreven we al dat preventief fouilleren geen misdrijven voorkomt, ten koste gaat van de privacy van burgers, en racisme-gevoelig is. Amsterdam is in 2015 gestopt met preventief fouilleren omdat het middel weinig effectief bleek. Er werden weinig wapens gevonden tijdens preventief fouilleeracties en terwijl het wel veel politie-inzet kost. Inmiddels is de menskracht bij de politie nog schaarser. Preventief fouilleren ook een heel erg zwaar middel. Amnesty International stelt niet voor niets dat preventief fouilleren van mensen die niet verdacht zijn een inbreuk is op een grondrecht (namelijk het recht op lichamelijke integriteit en bescherming van de persoonlijke levenssfeer). Ten slotte is preventief fouilleren erg gevoelig voor etnisch profileren. Wetenschappelijk onderzoek en onderzoek van de politie zelf heeft aangetoond dat het risico op etnisch profileren bij preventief fouilleren levensgroot is. Preventief fouilleren is dus geen effectieve en geen proportionele oplossing.
Welke risico’s ziet GroenLinks met preventief fouilleren?
Preventief fouilleren vergroot ook de kans op etnisch profileren, en hier verzet GroenLinks zich fel tegen. Wij dulden geen racisme of discriminatie in onze stad. Maar ook het aanwijzen van gebieden waar preventief gefouilleerd mag worden kan stigmatiserend zijn voor de inwoners van die buurten. Bij preventief fouilleren worden namelijk mensen die niet van iets verdacht zijn, wel gefouilleerd. Omdat preventief fouilleren kan leiden tot etnisch profileren en stigmatiserend kan zijn voor buurten, is er een groot risico dat dit instrument leidt tot het verder afnemen van het vertrouwen in de politie (dat soms al erg laag is). Dat is funest, juist omdat vertrouwen in de politie zo noodzakelijk is om criminaliteit op te sporen en aan te pakken.
Wat staat er in het coalitieakkoord uit 2018 over preventief fouilleren?
In het coalitieakkoord uit 2018 heeft GroenLinks, samen met coalitiepartijen D66, PvdA en SP nadrukkelijk geschreven: ‘’Preventief fouilleren wordt niet ingezet’’.
Hoe belangrijk is veiligheid voor GroenLinks?
Veiligheid is voor GroenLinks heel belangrijk. We zijn geschrokken door de geweldsincidenten die in Amsterdam hebben plaatsgevonden en maken ons ook zorgen over wapenbezit onder jongeren. Met preventief fouilleren had het geweld van de afgelopen tijd echter niet voorkomen kunnen worden. Wij denken dat er betere en effectievere manieren zijn om geweld terug te dringen.
Wat zou GroenLinks in plaats van preventief fouilleren voorstellen om Amsterdam veiliger te maken?
De beste manier om wapenbezit en wapengeweld tegen te gaan is door te rechercheren, goed onderzoek te doen dus om misdrijven te voorkomen (met speciale inzet op online rechercheren). Daarnaast is het essentieel om een goed netwerk van wijkagenten te hebben met een sterke informatiepositie. Door een tekort aan agenten is die informatiepositie de afgelopen jaren verzwakt (volgens de Inspectie Justitie en Veiligheid (onderzoek september 2020). GroenLinks pleit ervoor om meer agenten in te zetten in de basisteams, zodat agenten meer relaties kunnen opbouwen met jongeren en sleutelfiguren in wijken. Verder vinden we dat we meer moeten inzetten op preventie. Dit gaat dan bijvoorbeeld om de inzet van meer jongerenwerkers, die jongeren ondersteunen en begeleiden om zo te voorkomen dat jongeren kiezen voor de criminaliteit. Het aantal jongerenwerkers in Nederland is momenteel even hoog als het aantal in 2008, terwijl de aantallen jongeren en problematiek zijn toegenomen.
Klopt het dat Amsterdam toch preventief gaat fouilleren?
De burgemeester en de politie willen een proef uitvoeren met gerichte wapencontroles. Voor de proef worden veiligheidsrisicogebieden aangewezen, maximaal drie. In een aangewezen veiligheidsrisicogebied mag een maand lang preventief, aselectief worden gefouilleerd. Na de maand wordt de proef geëvalueerd. De aangewezen gebieden zullen kleiner zijn dan de gebieden die eerder zijn aangewezen, en de periode waarin de wapencontroles plaatsvinden is korter. Ook zal er nadrukkelijk aselectief gefouilleerd worden en worden er waarnemers toegelaten om dit te controleren.
Waarom onderneemt GroenLinks geen stappen tegen het besluit om de proef uit te voeren?
De burgemeester heeft de bevoegdheid om een veiligheidsrisicogebied aan te wijzen en zo kan de proef worden uitgevoerd. De burgemeester heeft geen toestemming van de raad nodig. De driehoek (burgemeester, hoofdcommissaris, en hoofdofficier van Justitie) gaat over het uitvoeren van de proef. De raad heeft wel de mogelijkheid om de APV (Algemene Plaatselijke Verordening) te wijzigen en de bevoegdheid om veiligheidsrisicogebieden aan te wijzen, bij de gemeenteraad te leggen in plaats van bij de burgemeester. Daarmee worden de bevoegdheden van de burgemeester om een effectief veiligheidsbeleid te voeren zeer beperkt. De fractie vindt dat niet wenselijk. In de commissie van 27 augustus waarin de burgemeester het voorstel deed, heeft fractievoorzitter Femke Roosma zich nadrukkelijk uitgesproken tégen de proef met gerichte wapencontroles. Zij heeft daarbij de problemen die GroenLinks heeft met preventief fouilleren uitgebreid toegelicht. Dit heeft onder andere geleid tot toegevoegde waarborgen voor de proef. Na afloop van de proef wordt de evaluatie in de raad besproken. De fractie van GroenLinks zal zich dan opnieuw uitspreken tegen het middel.
Wat is nu het vervolg?
De burgemeester heeft de looptijd van de proef teruggebracht tot één maand, ten opzichte van drie maanden zoals oorspronkelijk het voorstel was. Daarnaast is in het vernieuwde voorstel opgenomen om onafhankelijke waarnemers in te zetten. Deze kunnen dan bij het fouilleren controleren op etnisch profileren en andere selectieve praktijken. Ten slotte werd toegevoegd dat de proef na één maand wordt geëvalueerd. GroenLinks wil erop toezien dat die evaluatie goed verloopt. Na afloop van de proef wordt de evaluatie in de raad besproken.