Op de Dag van de Arbeid vulden we de Tolhuistuin met Amsterdammers die samen met elkaar in gesprek gingen over ongelijkheid. Zo'n 1-meiviering kon natuurlijk niet zonder een speech van onze lijsttrekker Rutger Groot Wassink. Lees hier waarom 1 mei wat hem betreft nog altijd broodnodig is.

Vanmorgen las ik ergens: you don't hate mondays, you hate capitalism!
Ik kon een glimlach niet onderdrukken.
En ga proberen er aan te denken als de week weer eens stroef op gang komt.  

Ik zal het kort houden.
Of in elk geval proberen.
Op een avond als deze moet er een balans zijn -een verdeling zo u wilt- tussen luisteren en met elkaar praten en iets drinken.
En u heeft al een tijd geluisterd.

Hoe verleidelijk ook, ik ga niets zeggen over de formatie.
We wachten het maar geduldig af.
Hoe moeilijk dat ook is.

Vandaag gaat natuurlijk over werk.
En over verdelen.
Zie daar de 8-urige werkdag

Het beperken van werk,
zowel in het aantal uren per dag als in het totaal per week of maand is altijd een kernideaal van links geweest.
Hoewel je natuurlijk wel eerst werk moet hebben om minder te kunnen gaan werken.
Vandaar dat de vroege socialisten 'recht op werk' eisten.

Hoe dan ook, Marx maar ook anderen zoals de grote econoom Keynes spraken juist over minder werk als doel!
Minder werken zou mensen in staat zou stellen om zich te ontwikkelen.
Marx zei: des ochtend jagen, des middags vissen en des avonds de kritiek.
Heel erg GroenLinks is dat natuurlijk niet dat jagen en vissen maar hij bedoelde het vast goed.

Recht op werk, minder werk…
Het was ruim een eeuw geleden al onderwerp van discussie.
De schoonzoon van Marx, Paul Lafargue schreef een pamflet over ‘Het recht op luiheid’.
Hij vond dat recht op werk maar een dom bourgeois verlangen.

Nietsdoen als ideaal.
Ook interessant.
Al kan niet worden uitgesloten dat hij het ook schreef om z’n schoonvader te stangen.

In het GroenLinks- gedachtegoed echoot minder werken of 'de bevrijding van de arbeid' zoals dat vroeger heette mooi door in het concept van de ontspannen samenleving.
De ontspannen samenleving.
Het ideaal waarmee de mens uit de tredmolen van betaald werk zou kunnen stappen.
De ratrace vaarwel zou kunnen zeggen en tijd heeft voor andere dingen die het leven de moeite waard maken.
(maar dan niet jagen en vissen)

Een samenleving waarin we –meer dan nu- tijd en oog voor elkaar hebben.
En voor de natuur

Er valt veel te zeggen over de verhouding van GroenLinks ten opzichte van werk want die is in alle eerlijkheid de afgelopen jaren buitengewoon ambivalent geweest.
Ook GroenLinks heeft bij tijd en wijle verdedigd dat werk toch wel het meest zaligmakende voor de mensen was.
Het zou kunnen zijn dat het calvinisme daar haar geniepige invloed liet gelden maar dat doet er even niet toe.

Minder werken.
Minder, minder, minder!
Dat klinkt best goed.
Maar dan met voldoende inkomen!
Daar zit natuurlijk de crux.
In de verdeling van je tijd de factor 'werk' terugbrengen gaat natuurlijk alleen als je daar de financiële ruimte voor hebt.
Of krijgt.

En andere verdeling van werk kan niet zonder een andere verdeling van welvaart.
De makkelijkste manier om dat te bewerkstelligen is natuurlijk een basisinkomen.
Daar is niet iedereen binnen GroenLinks voor, zoals u weet en daar zitten nog wel wat uitvoeringsprobleempjes aan vast.
Een paar maar.

Hoe dan ook: minder werken is terug van weggeweest.
Denk aan Rutger Bregman andere denkers over bijvoorbeeld robotisering en automatisering.
Maar denk ook aan de experimenten in Zweden waar de 6-urige werkdag is ingevoerd om te kijken welk effect dat heeft.
Overigens zal ik later deze week een initiatiefvoorstel naar de gemeenteraad sturen waarin ik voorstel ook in Amsterdam een dergelijk experiment te starten.
Een 6-urige werkdag voor ambtenaren en expliciet de vraag aan het gemeentebestuur om te kijken of er ook bedrijven zijn die daar aan mee willen doen.
De uitkomsten van de Zweedse experimenten werden overigens merkwaardig genoeg in de Nederlandse media geframed als mislukt omdat er relatieve hoge kosten tegenover stonden.
dat klopt: een dergelijke proef kost wat.

Maar je krijgt er ook iets voor terug!
De deelnemers waren gelukkiger, melden zich minder vaak ziek en voelden zich gezonder.
En er werden nieuwe mensen aangenomen.
Das ook mooi als je werkloosheid tegen wilt gaan.
Wat dus maar weer lat zien dat of iets een succes is hangt af van welke definitie je gebruikt.
Kijk je naar kosten of ook naar andere, immateriële baten.

Minder werken dus!
Maar…
Er is 1 grote maar.
Er zijn mensen die het -in mijn ogen broodnodige- pleidooi voor minder werk niet zullen steunen.
En dan bedoel ik niet de carrièretijgers en zij die tot Mamom bidden.
Die doen maar.

Er is een groep die liever MEER dan minder werkt.
Simpelweg omdat ze -ondanks dat ze werken- het hoofd niet boven water kunnen houden.
Hoewel ze werken hebben ze grote moeite rond te komen.
Ze zitten niet thuis hun recht op luiheid te genieten maar ze zijn aan de slag.
Ze werken.
En vaak niet in de leukste baantjes.
En toch lukt het niet.
Want werken alleen is niet altijd genoeg.

Vorig jaar verscheen een studie waaruit blijkt dat er in Nederland zo'n 600.000 werkende armen zijn.
In Amsterdam was een paar jaar geleden bijna 19% van de huishoudens, een minima-huishoudens en van die 19% was voor een derde van die huishoudens werk de voornaamste inkomstenbron..
In Nederland als geheel loopt dat op tot 44%

De armoede neemt in Nederland en Amsterdam toe.
En vooral ook onder werkenden.
Ik vind dat schokkend.

Als we het over minder werk hebben moeten we dus verder kijken dan de toverformule van GroenLinks dat de belasting op arbeid naar beneden moet en die op vervuiling omhoog.
Daarmee ben je er voor een grote groep niet.
Daar is meer voor nodig.
Dan zul je welvaart radicaler moeten gaan verdelen.

Het begint natuurlijk simpel gezegd met het salaris dat mensen verdienen.
Het nettoloon moet omhoog.
Dat zeg ik niet alleen, maar ook de Nederlandse Bank.
En dat is toch geen links cluppie.
Zij stellen dat bedrijfswinsten de afgelopen jaren fors gestegen zijn en -ik citeer:
‘Dat werknemers in Nederland de afgelopen jaren minder loonstijging gekregen (hebben) dan economisch verantwoord is.’

Dat is nogal wat.
Minder loonstijging dan economisch verantwoord is.
Misschien kan Zihni dat even meenemen naar Den Haag.
Lijkt me wel een puntje.

Maar hiermee zijn we er niet.
Als je beter naar de groep werkende armen (en overigens ook andere minima) kijkt dan zie je dat er naast inkomen nog een andere factor is die veel bepaalt.
Dat is schuld.

Of -in vele gevallen- schuld en boete.
De schuldenproblematiek is een steeds groter groeiende last op vele ruggen.
Ook daar zou Den Haag iets aan moeten doen.
Denk aan een maximum van rente boven op schuld.
U kent dat wel hoe het nu gaat.
En iedereen die de documentaire ‘Schuldig’ heeft gezien weet hoe het gaat.
Je koopt op afbetaling maar betaalt niet op tijd.
Je krijgt een boete.
Maar die betaal je niet omdat je de termijn nog moet afbetalen.
En dus volgt er weer een boete.
Schuld en boete, schuld op schuld.
Waardoor je uiteindelijk misschien zelfs 10x zo veel betaalt.

Die misdadige praktijk beëindigen kan.
Nu direct.
Dat is gewoon te regelen.
Als de Tweede Kamer het wil.

Wrang genoeg zijn schulden een industrie geworden.
Van rare kantoortjes en obscure deurwaarders die er belang bij hebben dat mensen niet betalen want dan is de opbrengst immers hoger.
Cowboys van het slechtste soort die groot worden door mensen klein te houden.

Maar ook in Amsterdam is er méér te doen om problematische schulden te beperken.
Gemeenteraadslid Femke Roosma heeft al eerder het voorstel gedaan om als gemeente problematische schulden op te kopen.
Zodat je die deurwaarders er tussen uit kunt halen.
Als gemeente betalen we die schulden.

En we regelen wel iets met die mensen.
We geven ze de tijd en ruimte om hun leven op orde te brengen.
Met zorg en begeleiding.
En niet met aanmaningen en boetes.

Dat is maar 1 ding.
En we kunnen meer doen.
Zoals als gemeente stoppen met het stapelen van boetes op schuld.

Het is eigenlijk toch gek dat Amsterdam TTIP en Ceta-vrij is maar dat we nog niet schulden-vrij zijn?
Natuurlijk, ook de stad heeft schuld maar dat is niet per se problematisch. De stad is iets anders dan een individu

Schulden- vrij
Deurwaardervrij
Dat is toch prachtig.
In Moerdijk doen ze het.

Ze zeggen gewoon: deurwaarders niet welkom.
Ze regelen het voor mensen.
Als het daar kan dan hier ook!

En ja, dat betekent ingrijpen in de markt.
Daar heb ik echt totaal geen probleem mee.
Hier moet de markt juist beteugeld.
Omdat de markt méér in plaats van minder schulden maakt.
En mensen niet helpt maar wanhoop bevordert.

Schulden-vrij!
Daar moeten we ons als GroenLinks voor inzetten.
En ja, dat betekent ook dat we van dat verderfelijke leenstelsel af moeten dat jongeren aan het begin van hun werkende leven met een schuldenlast opzadelt
(maar daarover een andere keer)

Als werk meer loont, en schulden behapbaar zijn dan gloort er weer hoop.
Dan is er perspectief,
een kans op verbetering,
en dat verdient ieder mens.

Minder, minder, minder schulden!
Meer, meer, meer welvaartsdeling! 
Minder, minder, minder werk!

Het kan.
Het is een politieke keuze.
Als we willen,
Ons er voor inzetten.
En zoals ik me vanochtend realiseerde, het kapitalisme blijven haten.