Rutger Groot Wassink over de ‘asieldeal’

Bewust beleid

Is dit een asielcrisis, die ons totaal onverwacht overviel als een natuurramp? Het eenvoudige antwoord is: nee. Dit is een ongeluk in slowmotion. Velen hebben al vroeg gewaarschuwd dat het mis zou gaan. Dat het afschalen van opvangcapaciteit en de bezuinigingen op het COA en de IND misschien wel passen in de politieke spierballentaal van een stringent asielbeleid maar dat de gevolgen desastreus zouden zijn. Het de laatste tijd veel gebezigde woord ‘asielcrisis’ is dan ook misleidend. Het suggereert dat er plotseling veel meer mensen naar hier zijn gekomen dan we redelijkerwijs hadden kunnen verwachten. Dat klopt niet als je de cijfers bekijkt. Het aantal mensen dat asiel aanvraagt is slechts iets hoger dan het vorig jaar rond deze tijd was. Dat we in deze verschrikkelijke toestand verzeild zijn geraakt is het gevolg van falend beleid. Minister-president Rutte erkent dat eindelijk ook.

In plaats van een ‘asielcrisis’ hebben we te maken met een opvang- en wooncrisis. Ten eerste zijn er simpelweg te weinig plekken om vluchtelingen op te vangen omdat niet elke gemeente de verantwoordelijkheid voelt (en neemt!) hier een bijdrage aan te leveren. Ten tweede zijn er voor mensen die een status hebben gekregen te weinig betaalbare huurwoningen. Ongeveer een derde van de bewoners van de asielzoekerscentra hebben al een status en dus recht op een woning. Zij zitten nu vast op een opvangplek. Hun leven staat op pauze terwijl ze juist de kans zouden moeten krijgen onderdeel van onze samenleving te worden.

Het schreeuwende tekort aan huisvesting is niet los te zien van het bewuste beleid om sociale huurwoningen te verkopen. De schreeuwende woningnood raakt tal van groepen in de samenleving. Denk aan mensen met een kleine beurs, jongeren, economisch daklozen, mensen met een medische urgentie en ga zo maar door. Het is cruciaal dat we snel veel meer betaalbare woningen bouwen, niet alleen voor statushouders.

Afspraken met gemeenten

Namens de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) heb ik de afgelopen weken onderhandeld met het kabinet, de provincies en de veiligheidsregio’s over opvang en huisvesting. Vorige week donderdag hebben we met staatssecretaris Van Der Burg en minister De Jonge een akkoord bereikt over een pakket bestuurlijke afspraken om deze woon- en opvangcrisis op de korte en (middel)lange termijn het hoofd te kunnen bieden.

Om er een paar hoofdpunten uit te lichten die ik belangrijk vind:

• Per veiligheidsregio worden er zo snel mogelijk meer opvangplekken gerealiseerd.
• Er wordt een systeem uitgewerkt waarmee elke gemeente een opvangplicht krijgt. Nu hebben gemeenten alleen de plicht mensen te huisvesten. Door alle gemeenten ook mensen op te laten vangen kunnen we de opvang eerlijker verdelen over het land. En kleinschaliger omdat iedereen bijdraagt. Gemeenten kunnen in de regio opvang en huisvesting tussen elkaar uitwisselen;
• Het kabinet gaat samen met gemeenten vol inzetten op het realiseren van duizenden flexwoningen. Dat zorgt snel voor meer betaalbare woningen. Die voor alle groepen ter beschikking komen;
• Er wordt extra geïnvesteerd in inburgering zodat statushouders ook echt een goede start kunnen maken.

Ik kijk tevreden terug op de gesprekken met het kabinet en de gemaakte afspraken. Omdat ik echt denk dat hiermee het begin van een structurele oplossing is gevonden.  

Lelijke politiek

Maar toch, de persconferentie van het kabinet afgelopen vrijdag laat een bittere nasmaak achter. Dat de regeringsfracties met elkaar aanvullende afspraken hebben gemaakt waarin onder andere gezinshereniging wordt beperkt en dat ze afstand nemen van de verplichting die Nederland is aangegaan om in het kader van de UNHCR mensen met een grote urgentie op te vangen, vind ik verschrikkelijk. Het is een staaltje lelijke koehandel om de fictie van een asielstop in stand te houden.

Ik vind het cynische politiek. Het tijdelijk stilleggen van gezinshereniging is niet alleen uit een menselijk oogpunt zeer onwenselijk - hierdoor blijven er kinderen langer in een onveilige situatie in het land van herkomst en staat het leven van de mensen die hier al zijn langer in de wachtstand - maar ook alle juridische specialisten zeggen dat het in strijd is met internationale verdragen. Het is dus onmenselijk, onwenselijk en onuitvoerbaar.

Menswaardige opvang

Voor mij staat buiten kijf dat vluchtelingen in Nederland op opvang en een menswaardige behandeling moeten kunnen rekenen. Dat zullen we samen moeten doen. Op dit moment is de opvang van vluchtelingen ongelijk over het land verdeeld. Dat moet anders. De bestuurlijke afspraken tussen het Rijk, gemeenten, provincies en Veiligheidsregio’s zijn een belangrijke eerste stap daartoe. Je kunt de afspraken hier teruglezen.

Gelukkig zijn er wel meer gemeenten die hun nek uitsteken. Als Amsterdam doen wij dat ook. We vangen nu al 2.100 vluchtelingen en statushouders op. Gisteren maakten we bekend dat we vanaf 1 oktober in Amsterdam daarnaast ook nog een opvangvoorziening voor 1.000 mensen komt op een boot in het Westelijk Havengebied. Ik hoop dat meer gemeenten de komende tijd hun verantwoordelijkheid nemen. Een eerlijkere verdeling van opvang over het land is eerlijker voor alle gemeenten. Het trekt de vastgelopen asielketen vlot. En het is beter voor de mensen die het betreft, niet in de laatste plaats omdat het ook kan betekenen dat opvang kleinschaliger georganiseerd kan worden. Zij verdienen menswaardige opvang en onze hulp als hun toekomst hier ligt.

Rutger Groot Wassink