Een boete op ziek zijn, zo worden eigen bijdrages voor zorg vaak ervaren. En het is ook niet rechtvaardig dat mensen die al de pech hebben om te moeten leven met een fysieke, sociale of psychische beperking, er ook nog eens financieel voor 'bestraft' worden. Het innen van (inkomensafhankelijke) eigen bijdrages is ook nog eens ingewikkeld en bureaucratisch. Maar erger is nog dat nu uit onderzoek van de gemeente blijkt dat mensen afzien van zorg die ze wel nodig hebben, vanwege eigen bijdrages. Zij participeren minder en zijn vaker eenzaam. Uiteindelijk leidt dit tot hogere zorgkosten. Waar zijn we nu eigenlijk mee bezig?

Remmen van zorggebruik

Eigen bijdrages hebben als doel het ‘zorggebruik’ af te remmen. Dat doen ze, en niet zo’n beetje ook. Uit een onderzoeksrapport van de gemeente blijkt dat heel veel mensen afzien van zorgvoorzieningen vanwege de kosten. Nadat de gemeente een eigen bijdrage invoerde voor woon- en vervoersvoorzieningen zegde zo’n 20% van de gebruikers hun zorgvoorziening op. Deze WMO-voorzieningen zorgen ervoor dat mensen langer thuis kunnen blijven wonen en kunnen blijven participeren.

Meer dan de helft (55%) van de geïnterviewde mensen die de voorziening opzegde, zegt dit gedaan te hebben vanwege de eigen bijdrage: ze vinden deze te hoog of erger, kunnen het niet betalen. Ernstig is dat 66% van de mensen die afzag van zorg, zegt de voorziening hard nodig te hebben maar nog geen alternatief gevonden te hebben. Mensen met lagere- en middeninkomens en met een niet-Nederlandse achtergrond zijn hierin oververtegenwoordigd. Deze mensen hebben zorg nodig, maar krijgen die niet, grotendeels omdat ze dit niet kunnen betalen.

Eigen bijdrages zorgen voor eenzaamheid, afhankelijkheid en minder participeren

Dat dit gevolgen heeft mag duidelijk zijn. Mensen geven zelf aan dat ze minder het huis uit komen (een derde van de geïnterviewden) en dat ze minder sociale contacten hebben (10%). Het invoeren van eigen bijdrages in de WMO leidt tot meer eenzaamheid en mínder participeren. En dat terwijl de WMO tot doel heeft zelfredzaamheid en participatie te vergroten. Een geïnterviewde mevrouw die haar scootmobiel niet langer kon betalen komt, volgens het rapport, ‘emotioneel en hulpeloos over’ omdat ze door het gebrek aan deze voorziening aan huis gebonden is. Ook raken mensen gedwongen afhankelijk van anderen voor hun boodschappen of om de deur uit te komen. Een mevrouw zegt: “Er is een stukje vrijheid weg voor mij.”

Meer eenzaamheid en minder participeren leidt er uiteindelijk toe dat mensen minder lang thuis kunnen blijven wonen. Een man zegt over zijn WMO-voorziening: “Het is voor mij een wezenlijke voorziening om nog deel te kunnen nemen aan de maatschappij.” Het gevolg is dat mensen sneller van duurdere zorg gebruik moeten maken. Ze komen terecht in een ziekenhuis of een verpleeghuis.

Eigen bijdrages zijn onrechtvaardig. Zoals een mevrouw in het rapport zegt: “Ik heb het [de voorziening] niet voor de lol”. Maar naast dit meer principiële punt, laat het rapport van de gemeente zien dat het heffen van eigen bijdrages schadelijke effecten heeft. Mensen gaan zorg mijden, gaan minder participeren en worden eenzamer. En wat je ook van het principiële punt vindt, die effecten zou iedereen moeten afwijzen. Die effecten zijn onacceptabel. Hoog tijd dus dat er wat aan die eigen bijdrages gedaan wordt!

Voorstellen van GroenLinks

GroenLinks doet verschillende voorstellen om de eigen bijdrages aan te pakken. Volgende week bespreekt de gemeente het initiatiefvoorstel ‘Maak werk van solidariteit tussen ziek en gezond’ dat voorstelt om eigen bijdrages fors te verlagen. Dit voorstel is een initiatief van GroenLinks en mede ingediend door een meerderheid van de raad. Daarnaast heeft GroenLinks een motie ingediend om eigen bijdrages bij ambulante begeleiding en dagbesteding helemaal af te schaffen. Eerder stelde GroenLinks voor om eigen bijdrages voor woon- en vervoersvoorzieningen niet verder op te laten lopen dan de aanschafwaarde.