De Amsterdamse gemeenteraad deed vandaag voor het eerst de Tweede Kamer na: bij de presentatie van de begroting 2008 volgden meteen de algemene beschouwingen. Dit is de tekst die fractievoorzitter Judith Sargentini uitsprak.
Dames en heren,
Stadslucht maakt vrij, zeggen ze. En dat is ook zo. In Amsterdam kun je vrij ademen. En vrij kunnen ademen is een levensbehoefte en een unique selling point van de topstad die we willen zijn. Vrij ademen, vrije ontplooiing, kansen voor iedereen, keuzes voor iedereen.
We moeten die vrije geest en die schone lucht wel onderhouden. Dat teugje lucht is er niet overal, niet altijd, en niet voor iedereen. En dat is waar dit college aan moet werken.
Dit is de tweede begroting die het Rood-Groene college aan ons voorlegt, en er is een echte trendbreuk zichtbaar: het college maakt werk van het klimaat; het college reduceert de CO2 emissie; parken worden opgeknapt; arme Amsterdammers krijgen een bijdrage in de woonkosten; er komen meer brede scholen; en het fijnstof wordt aangepakt. Daar is GroenLinks enthousiast over.
Het college trekt ook flink meer geld uit voor kunst en cultuur in de stad. Da’s mooi, want het culturele klimaat is een graadmeter voor de ademruimte in de stad. Laten we dat geld dan ook vooral aan de vrije geesten besteden. Nieuwe initiatieven verdienen de voorkeur boven extra geld voor de gevestigde grote instellingen. Gebruik het vooral ook voor talentontwikkeling bij kinderen. Sommige kinderen zijn gewoon heel goed in gitaarspelen. Dat moet er dan wel uit kunnen komen. Te vaak wordt cultuur gebruikt als welzijnsinstrument: je geeft een rotjongen een gitaar en je houdt hem van de straat. Maar we willen dat onze jongeren hun talenten verder ontplooien. We willen ze terug zien in het conservatorium en op de Hogeschool voor de Kunsten. Van de periferie van de stad naar hartje Amsterdam. Want stadslucht maakt vrij, graag ook voor de kinderen die er in geboren zijn.
We kunnen het niet vaak genoeg zeggen: kinderen met de grootste achterstand, verdienen de beste leraren, de beste programma’s en de beste naschoolse opvang. Dat het college extra geld uittrekt om leerlingen en scholen nu eens echt te bieden waar ze recht op hebben, maakt ons gelukkig. En maak van die scholen alstublieft meteen brede scholen, dan bieden we die kinderen in- en na school zoveel meer. Met een glimlach zien we ook de verschuiving in het debat van het bestrijden van culturele segregatie op scholen naar het centraal stellen van de kwaliteit van het onderwijs. We zijn blij dat we hierin niet langer voor de troepen uit lopen.
Het college riep de operatie Frankenstein in het leven om het jeugd- en welzijnswerk eens stevig onder de loep te nemen. Smaakvolle benaming! Maar het is goed om te horen dat de motie van GroenLinks – licht het welzijnswerk door - bij de algemene beschouwingen van vorig jaar nu wordt uitgevoerd. Inderdaad is getracht de problemen in het welzijnswerk keer op keer op te lossen met nog een extra laag en weer een extra subsidie.
Toch maak ik me zorgen. Nog voordat u echt begonnen bent, wemelt het al van de ‘programma-lijnen’, ‘bestuurlijke koppels’ en ‘interdiciplinaire werkgroepen’. College, laat het toch niet gebeuren dat u zich als een baron van Münchhausen aan uw eigen haren uit het moeras moet trekken. Wethouder Asscher, als het uw operatie Frankenstein is, laat dat dan zien. Maak uw handen vuil!
Laat zien dat u wat doet aan die doorgeschoten afrekencultuur en bureaucratie. We willen van een afrekencultuur naar een cultuur waar je op elkaar kan rekenen, zonder honderdduizend formulieren. Minder logge instellingen en meer aandacht en ondersteuning voor initiatieven van onderaf. Dat geeft enthousiaste clubs meer adem om goede kleinschalige projecten op te zetten. En dat zorgt er voor dat tijd en aandacht echt daar komen waar de mensen het nodig hebben.
Door het vorige college werd de woonlastensubsidie nog ingeperkt. Alleen gezinnen met kinderen kwamen er nog voor in aanmerking. Ouderen hadden het nakijken. Dit college gooit het roer weer om. Ouderen die het nodig hebben, kunnen er weer een beroep op doen en ook kleine zelfstandigen krijgen voortaan een bijdrage in de woonkosten. Dat geeft weer een beetje financiële lucht bij 14.000 Amsterdamse huishoudens met een krappe portemonnee.
Zondag werd het nieuwe hardlooprondje Sloterplas geopend. Ik heb daar aan mee gedaan en ik was niet de enige. Het rondje was 8.5 kilometer en ik heb dat gerend in 50 minuten en 34 seconden. Dat is niet loeisnel, maar voor mij een hele prestatie. Ik ben in juni gaan trainen. Ik zag er enorm tegen op, maar heb zelfs in de regen gerend. Nu ren ik tien kilometer in een uur. Zo snel kan dat dus. Je moet er een offer voor brengen en volhouden maar dan boek je ook snel resultaat.
En zo is het ook bij de plannen voor een gezonde stad: echt niet allemaal even leuk, maar wel noodzakelijk om dat ene doel te halen: schone lucht in 2010! Dát zal een opluchting zijn!’
We weten welke effecten de luchtverontreiniging heeft op de mens: een groeiend aantal kinderen heeft last van astma. De inhaler met Ventolin zit in steeds meer schoolrugzakjes. Mensen leven korter als ze stelselmatig vuile lucht inademen. Arme mensen worden daarbij het meest getroffen. Zij kunnen immers niet zomaar even verhuizen als ze bijvoorbeeld in de Jan van Galenstraat wonen. De lucht moet schoon.
Ik heb nog niemand gehoord die het halen van de Europese norm in 2010 ter discussie stelt. Ook de Kamer van Koophandel en het MKB vinden dat dit moet. Moeilijke maatregelen zijn nodig want op korte termijn worden de auto’s niet echt schoner en je kunt een Amsterdammer die aan de Jan van Galenstraat woont, of aan de Wibautstraat, toch niet vertellen dat hij de kinderwagen maar moet toedekken bij het wandelen? Verschillende (long)artsen en andere specialisten hebben mij verteld dat het bij de normen van 2010 niet kan blijven. Zij stellen dat we voor de gezondheid van de mensen nog veel verder zullen moeten gaan om het fijnstof uit de lucht te halen. Gister stond in de krant dat de grote fracties in het Europees parlement – en dat zijn niet de groenen, maar de sociaal democraten en christendemocraten - tot overeenstemming zijn gekomen over verdere aanscherping van de normen voor fijnstof in 2015. En met de slechte lucht in Nederland moeten we meer doen dan andere steden in Europa.
Het Actieplan Luchtkwaliteit stelt zo’n vijftig maatregelen voor om de lucht in de stad te verbeteren. Daar zitten al plannen bij om vieze vrachtwagens te weren. Dat meerdere partijen in deze raad die maatregel omarmen, is prachtig, maar het is dus geen alternatief voorstel.
Als we ook wat aan het personenverkeer in de stad willen doen, en dat is wel zo verstandig, dan komen de parkeertarieven toch snel om de hoek kijken. Het Rijk en Europa gaan vast nog wel volgen met betaald rijden en schonere motoren, en hopelijk ook sloopregelingen voor oude dieselauto’s, maar dat is niet vóór 2010. Die maatregelen zullen we tegen die tijd echter wel hard nodig hebben om de normen van 2015 te halen.
Dus wat voor hardlopen geldt – je gedrag aanpassen en volhouden - geldt ook voor de luchtkwaliteit in de stad. De luchtkwaliteit kan eigenlijk heel snel verbeteren. Als we ons gedrag maar aanpassen. Geen korte ritjes in de stad als het ook anders kan. Bij het hardlopen was die wedstrijd rond de Sloterplas mijn stok achter de deur, bij de autoritjes zijn het de parkeertarieven.
Natuurlijk vraagt het terugdringen van de auto in de stad om de lucht te verversen, om een flinke verbetering van het openbaar vervoer en meer ruimte voor de fiets. En daar moeten we ook zo snel mogelijk aan beginnen. We hebben haast. 2010 is over twee jaar. Het is daarom goed om te zien dat het College 7 miljoen extra uittrekt voor fietsmobiliteit en park and ride voorzieningen in de stad.
Nog zo’n positief bericht uit de begroting is deze: eindelijk is er geld voor de herprofilering van de Wibautas. Ooit was het Museumplein het kleinste stukje snelweg van Nederland, toen die verdween steeg de Wibautstraat met stip. De aanpak is lang gefrustreerd maar nu het Rood-Groene college wél geld heeft gevonden kunnen we eindelijk beginnen. De straat wordt versmald en er komen mooie bomen bij. Als we dan ook nog wat aan de hoeveelheid gemotoriseerd verkeer gaan doen, kunnen de bewoners van die straat in de toekomst weer vrij ademen.
Wat voor moois ligt er nog meer voor Amsterdam in het verschiet als we de lijn van het College doorzetten? Minder auto’s en meer ruimte om op straat te spelen, meer groen in de stad. Een stad met meer woningen, wel dicht op elkaar, maar toch dicht bij een park voor een rondje hardlopen. Een stad waar volop wordt geïnvesteerd in openbaar vervoer, de fiets en andere vormen van emissieloos verkeer. En een stad met een bloeiende haven, die niet uitbreidt maar intensiveert en duurzamer wordt.
Om dat te bereiken mag het College wat GroenLinks betreft de lat nog wel wat hoger leggen. De OV-visie en het Meerjarenplan Fiets zijn onvoldoende ambitieus. GroenLinks vraagt voor voorrang voor emissieloos verkeer: dat zijn fietsers en voetgangers, maar ook elektrische auto’s, scooters en de segway. We moeten andersom – zeg maar vrijer - gaan denken. Nu is een vrijliggend fietspad een fietspad dat zich afgeschermd weet van de autoweg. Waarom tekenen we in het vervolg niet eerst het fietspad en het voetpad, en passen we daarna de autoweg in?
Wij willen meer ruimte voor de fiets. Wij willen naar alle windrichtingen snelle fietspaden de stad uit. Denk aan de Weesperzijde. Dat fietst lekker. Zoiets willen we ook op doorgaande routes zoals de De Clerqstraat-Jan Evertsenstraat', 'Ferdinand Bolstraat-Scheldestraat' en 'Plantage Middenlaan-Sarphatistraat-Zeeburgerdijk. Dat zijn doorgaande fietsroutes die een stuk veiliger en sneller kunnen. En de vrijliggende fietspaden in de stad moeten breder worden, zodat fietsen -inclusief de hummer onder de fietsen: de hippe bakfiets - goed kunnen doorstromen en je naast elkaar fietsende mensen makkelijker kunt inhalen. En dat kan door meer autostraten te reduceren tot éénrichtingsverkeer. Wij hebben daar een motie voor.
Terug naar onze Unique Selling Point: vrij ademen, vrije ontplooiing, kansen voor iedereen, keuzes voor iedereen. Fijn hoor dat GroenLinks zoveel oog heeft voor de ‘people’ en de ‘planet’ maar daarbij moet die partij van luchtfietsers niet vergeten dat er ook nog zoiets is als ‘profit’. Topstad Amsterdam moet een duurzame economie voorstaan.
En wie is er tegenwoordig nu niet voor duurzaamheid? Is er iemand nog tegen? Is het hemd misschien nader dan de rok? Durven we eisen te stellen bij de vestiging van nieuwe bedrijven, ook als ze dan gaan aarzelen om zich hier te vestigen? Ik ben er van overtuigd dat een goed bedrijf duurzaam wil zijn. Wethouder Asscher, wat denkt u?
Je kunt er bijvoorbeeld voor kiezen nu een kolen- of olieoverslagbedrijf in de haven te vestigen, maar hoelang zijn kolen en olie nog de kern van ons energieverbruik? En hoe duurzaam is een bedrijf dat 35 hectare nodig heeft en daarbij slechts veertig mensen een baan geeft? Wethouder?
Voorzitter, dan wil ik besluiten met het volgende: ik krijg het elke keer benauwd als ik onderzoeken zie over de positie van allochtonen in Amsterdam. Wat we zien is dat de segregatie tussen de allochtoon en de autochtoon groot is op alle mogelijke maatschappelijke terreinen. En ik pik er nu twee groepen uit, zonder daarmee volledig te willen zijn. In de loop der jaren hebben we ons gespecialiseerd in kennis over de Islam. We hebben de situatie van alle kanten cultureel belicht maar - en laten we zeggen waar het op staat - Marokkanen en Turken in Amsterdam zijn in verhouding met andere groepen in de stad de meest arme, de meest ongezonde en de meest geïsoleerde groepen in Amsterdam. En tegelijkertijd gebruiken zij onze voorzieningen het minst.
College, ik heb geen oplossing die ik uit de hoge hoed kan toveren. Wat ik wel weet is dat het gaat om scholing en werk, scholing en werk. Want wat GroenLinks wil is dat ‘stadslucht vrij maakt’ voor iedereen die hier woont. Vrij ademen, vrije ontplooiing, kansen voor iedereen, keuzes voor iedereen.
Dank u wel.